Τα ευρήματα νέας γενετικής μελέτης. Πόσο συχνά μολύνουμε εμείς τα ζώα και ποια κινδυνεύουν περισσότερο.
Μερικές από τις πιο θανατηφόρες νόσους της ανθρωπότητας προήλθαν από παθογόνα που «πέρασαν» από τα ζώα σε ανθρώπους. Ο ιός του AIDS, λ.χ., εκτιμάται ότι προέρχεται από τους χιμπατζήδες. Και ο κορωνοϊός που προκάλεσε την πρόσφατη πανδημία, προήλθε από τις νυχτερίδες. Ωστόσο η μετάδοση ιών από τους ανθρώπους στα ζώα είναι πολύ πιο συχνή, σύμφωνα με μία νέα μελέτη.
Η μελέτη βασίσθηκε στην ανάλυση τεράστιου αριθμού γενετικών δεδομένων για ιούς. Το συμπέρασμά της ήταν μάλλον απρόσμενο. Ως φαίνεται οι άνθρωποι μεταδίδουν στα ζώα διπλάσιους ιούς απ’ ό,τι εκείνα σε εμάς.
Οι ερευνητές εξέτασαν σχεδόν 12 εκατομμύρια ιικά γονιδιώματα. Εντόπισαν σχεδόν 3.000 περιπτώσεις κατά τις οποίες υπήρξε μετάδοση των ιών μεταξύ των ειδών. Στο 79% από αυτές οι ιοί είχαν μεταδοθεί μεταξύ ζώων. Στο υπόλοιπο 21% είχαν μεταδοθεί μεταξύ ανθρώπων και ζώων.
Μόνο στο 36% από αυτές τις περιπτώσεις υπήρξε μετάδοση από ζώο σε άνθρωπο, δηλαδή ζωονόσος. Στο υπόλοιπο 64% οι άνθρωποι είχαν μολύνει τα ζώα, δηλαδή υπήρξε ανθρωπονόσος (λέγεται και «αντίστροφη ζωονόσος»).
Τα ζώα που επηρεάζονται περισσότερο από τις ανθρωπονόσους είναι:
- Τα κατοικίδια (π.χ. γάτες, σκύλοι)
- Τα οικόσιτα ζώα (π.χ. χοίροι, άλογα, βοοειδή)
- Τα οικόσιτα πτηνά (λ.χ. κοτόπουλα, πάπιες)
- Τα πρωτεύοντα θηλαστικά (λ.χ. χιμπατζήδες, γορίλες, πίθηκοι αλουάτα)
- Άλλα άγρια ζώα (παραδείγματος χάριν τα ρακούν και η μαύρη φουντωτή μαρμοζέτα – ένα είδος μαϊμούς)
Ειδικά τα άγρια ζώα είναι πολύ πιθανότερο να «κολλήσουν» κάποιον ιό από τον άνθρωπο, παρά να του τον μεταδώσουν.
Κυκλοφορούν στα σπονδυλωτά
Τα νέα ευρήματα δημοσιεύονται στην επιθεώρηση Naure Ecology & Evolution. Όπως γράφουν οι ερευνητές, οι περισσότερες αναδυόμενες και επανεμφανιζόμενες λοιμώδεις νόσοι προέρχονται από ιούς που εκ φύσεως κυκλοφορούν στα σπονδυλωτά (πλην ανθρώπων).
Όταν οι ιοί που τις προκαλούν περάσουν στους ανθρώπους, μπορεί να προκαλέσουν εξάρσεις, επιδημίες ή πανδημίες. Μολονότι όμως οι ζωονόσοι είναι εκτενώς μελετημένες, δεν έχει γίνει το ίδιο με τις ανθρωπονόσους.
Γι’ αυτό τον λόγο αποφάσισαν να εξετάσουν όλες τις ιικές αλληλουχίες που περιέχει η βάση δεδομένων «NCBI Virus» των Εθνικών Ιδρυμάτων Υγείας (ΝΙΗ) των ΗΠΑ. Συνολικώς επρόκειτο για 11,65 εκατομμύρια ιικές αλληλουχίες.
Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, το 68% των αλληλουχιών αφορούν τον κορωνοϊό SARS-CoV-2 που προκάλεσε την πανδημία. Οι υπόλοιπες αφορούσαν παθογόνα από 32 διαφορετικές οικογένειες ιών. Οι ερευνητές κατάφεραν να αποτυπώσουν την εξελικτική ιστορία τους και να καταγράψουν τις μεταλλάξεις που υφίσταντο με τη μετάδοση από το ένα είδος στο άλλο.
Συνολικά εντόπισαν 2.904 περιπτώσεις κατά τις οποίες υπήρξε μετάδοση μεταξύ των ειδών. Οι 2.305 αφορούσαν μετάδοση μεταξύ ζώων και οι 599 (το 21%) μεταξύ ανθρώπων και ζώων. Οι άνθρωποι είχαν μολυνθεί μόνο στις 216 από αυτές (στο 36%).
Τα ευρήματα αυτά «υπογραμμίζουν τον τεράστιο αντίκτυπο που έχουμε στο περιβάλλον και στα ζώα γύρω μας», δήλωσε ο επικεφαλής ερευνητής Cedric Tan, διδακτορικός φοιτητής Υπολογιστικής Βιολογίας στο University College του Λονδίνου.
Είμαστε επικίνδυνοι
Όπως εξήγησε, όταν γίνεται μετάδοση ιών από τους ανθρώπους στα ζώα, αυτό δεν βλάπτει μόνο το ζώο που μολύνεται. Δυνητικά μπορεί να απειλήσει ολόκληρο ζωικό είδος.
Μπορεί επίσης να δημιουργήσει νέα προβλήματα στους ανθρώπους, επηρεάζοντας την επισιτιστική ασφάλεια αν, λ.χ., απαιτηθεί να θανατωθεί μεγάλος αριθμός ζώων.
Επιπλέον, εάν συμβεί μετάδοση ιού από άνθρωπο σε νέο ζωικό είδος, ο ιός μπορεί να συνεχίσει να ευδοκιμεί ακόμα κι αν εκριζωθεί από τους ανθρώπους. Ή μπορεί να δημιουργήσει μεταλλάξεις που θα του επιτρέψουν στο μέλλον να ξαναπεράσει στους ανθρώπους.
«Η κατανόηση του πως και γιατί εξελίσσονται οι ιοί ώστε να συμβεί μετάδοση σε διάφορους ξενιστές, θα μας βοηθήσει να καταλάβουμε πώς αναδύονται νέες ιογενείς νόσοι σε ανθρώπους και ζώα», κατέληξε ο κ. Tan.
Φωτογραφία: iStock