Τον τελευταίο χρόνο, η παγκόσμια πανδημία της νόσου Covid-19 εξαπλώνεται στον πλανήτη και εξελίσσεται σε παγκόσμια κρίση, επιφέροντας δραματικές αλλαγές στις ζωές όλων μας, πολύ περισσότερο στις ζωές ενηλίκων και ανηλίκων ασθενών με χρόνια και απειλητικά για τη ζωή νοσήματα, μεταξύ των οποίων και ο καρκίνος.
Ειδικά για τα παιδιά με καρκίνο, η φροντίδα τους εν μέσω πανδημίας αποτελεί μεγάλη πρόκληση, καθώς πρέπει κανείς να σταθμίσει τους κινδύνους και να ισορροπήσει ανάμεσα στην απειλή από τον ίδιο τον καρκίνο, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα και σωστά, και στην απειλή από μια σοβαρή λοίμωξη από SARS-CoV-2 σε ένα ανοσοκατεσταλμένο παιδί.
Επιπτώσεις από την πανδημία Covid-19
Στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν ήδη αρκετές δημοσιεύσεις που τεκμηριώνουν σημαντικές καθυστερήσεις στην έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου στους ενήλικες εν μέσω πανδημίας, με αποτέλεσμα επιπτώσεις στην πρόγνωση και στην επιβίωση, ακόμα και σε χώρες με πολύ εξελιγμένα συστήματα υγείας, που αναγκάζονται ωστόσο να αναδιατάξουν τις δυνάμεις τους λειτουργώντας σχεδόν αποκλειστικά για ασθενείς με Covid-19.
Για τον καρκίνο της παιδικής ηλικίας γνωρίζουμε πως δεν υπάρχουν μέθοδοι πρόληψης, αλλά πως είναι κριτικής σημασίας η έγκαιρη διάγνωσή του. Γνωρίζουμε ακόμα πως το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών με καρκίνο (4 στα 5 παιδιά) οδηγούνται σε πλήρη ίαση, εφόσον αντιμετωπιστούν στον κατάλληλο χρόνο, στο κατάλληλο κέντρο και με τον κατάλληλο τρόπο.
Ο φόβος της έκθεσης στο νέο κορωνοϊό μπορεί να οδηγήσει τους γονείς σε καθυστερημένη πρόσβαση στο σύστημα υγείας, και οι δυσλειτουργίες του συστήματος λόγω της πανδημίας σε καθυστερημένη διάγνωση, με σημαντικές επιπτώσεις στην πρόγνωση.
Γνωρίζουμε πως τα παιδιά είναι λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν σοβαρή Covid-19 νόσο σε σχέση με τους ενήλικες, δεν έχει ωστόσο ακόμα διευκρινιστεί αν τα παιδιά με καρκίνο βρίσκονται σε μεγαλύτερο κίνδυνο.
Από την άλλη είναι γνωστό πως, ακόμα και κοινές ιογενείς λοιμώξεις, μπορεί να σχετίζονται με αυξημένη θνησιμότητα και θνητότητα στα ανοσοκατεσταλμένα παιδιά. Οι δημοσιευμένες μελέτες που συσχετίζουν τον καρκίνο ή/και την αντικαρκινική θεραπεία με σοβαρή SARS-CoV-2 λοίμωξη ή/και δυσμενή έκβασή τους αφορούν σχεδόν αποκλειστικά ενήλικες ασθενείς.
Ωστόσο, από τις πρώτες καταγραφές από την Κίνα στις αρχές του 2020 φάνηκε ότι τα παιδιά με καρκίνο βρίσκονται σε μικρότερο κίνδυνο για σοβαρή λοίμωξη σε σχέση με τους ενήλικες καρκινοπαθείς. Αργότερα, καταγραφές από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ επιβεβαίωσαν αυτά τα δεδομένα, όπως και μια πρόσφατη μελέτη από το Ηνωμένο Βασίλειο, που δείχνει πως τα παιδιά με καρκίνο έχουν το ίδιο χαμηλό (περίπου 3%) ρίσκο προσβολής από τον ιό και το ίδιο χαμηλό ρίσκο σοβαρής λοίμωξης με τον γενικό παιδιατρικό πληθυσμό, με εξαίρεση ίσως τους ασθενείς που υποβάλλονται σε ετερόλογη μεταμόσχευση μυελού των οστών.
Πρόκειται για αισιόδοξα στοιχεία, που μας επιτρέπουν την απρόσκοπτη συνέχιση παροχής της βέλτιστης θεραπείας και φροντίδας στα παιδιά με καρκίνο, χωρίς καθυστερήσεις και αναβολές, με τη λήψη βέβαια των κατάλληλων μέτρων.
Για το λόγο αυτό, διεθνείς, ευρωπαϊκές αλλά και οι ελληνικές επιστημονικές εταιρείες και οργανισμοί (Ελληνική Εταιρεία Παιδιατρικής Αιματολογίας – Ογκολογίας – www.eepao.gr, Ελληνική Εταιρεία για την Ανακουφιστική Φροντίδα Παιδιών και Εφήβων – www.ppc.org.gr) έχουν προσπαθήσει να συντάξουν κατευθυντήριες οδηγίες για τη φροντίδα των παιδιών με καρκίνο εν μέσω πανδημίας.
Συνοπτικά οι οδηγίες για τη φροντίδα παιδιών με καρκίνο εν μέσω πανδημίας:
- Τήρηση των μέτρων αναπνευστικής υγιεινής και υγιεινής των χεριών.
- Σωστή χρήση της μάσκας.
- Αυστηρή εφαρμογή των προφυλακτικών μέτρων στις ογκολογικές μονάδες από το ιατρο-νοσηλευτικό προσωπικό με την κατάλληλη εκπαίδευσή του.
- Περιορισμό του επισκεπτηρίου στο νοσοκομείο.
- Εφαρμογή μεθόδων εξ’ αποστάσεως συμβουλευτικής εκεί που μπορεί να εφαρμοστεί.
- Αυστηρή επιτήρηση για έγκαιρη διάγνωση πιθανών κρουσμάτων με τακτικούς δειγματοληπτικούς ελέγχους σε προσωπικό, ασθενείς και συνοδούς τους.
- Αυξημένη εγρήγορση για αποτελεσματική αντιμετώπιση κάθε πιθανού κρούσματος.
Για τα παιδιά με καρκίνο και τις οικογένειές τους, η λήψη μέτρων προφύλαξης και η κοινωνική αποστασιοποίηση αποτελούσαν συνήθεις πρακτικές και πριν την έλευση της πανδημίας. Το γεγονός αυτό διευκολύνει την προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες, ταυτόχρονα όμως επιτείνει το άγχος, το φόβο και τις αγωνίες τους.
Προς το παρόν στη χώρα μας η άσκηση της παιδιατρικής ογκολογίας δεν έχει πληγεί σημαντικά από την πανδημία. Ωστόσο, σε εποχές σαν κι αυτή, που τα επιστημονικά και κοινωνικά δεδομένα αλλάζουν με ασυνήθιστες ταχύτητες, απαιτείται εγρήγορση, συνεχιζόμενη ενημέρωση, συνεργασία αλλά και ενσυναίσθηση, για να περάσουμε, μαζί με τους ασθενείς μας και τις οικογένειές τους, στη μετά την πανδημία περίοδο.
*Η Ελένη Δανά είναι Παιδίατρος, Αναπληρώτρια Διευθύντρια Ογκολογικής Κλινικής Παίδων & Εφήβων ΜΗΤΕΡΑ
