Ο πονοκέφαλος προκαλείται επειδή η μόλυνση από τον κορωνοϊό (ή οποιονδήποτε άλλο ιό) εκλύει φλεγμονώδεις ουσίες στο αίμα. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ήπια αντιδραστική φλεγμονή στις μήνιγγες του εγκεφάλου, με τελικό επακόλουθο τον πονοκέφαλο.
Ο κορωνοϊός Covid-19 προκαλεί πολλά και διαφορετικά συμπτώματα στους ασθενείς. Ένα από τα συχνότερα είναι ο πονοκέφαλος (κεφαλαλγία), ο οποίος παρατηρείται σε περίπου έναν στους δέκα ασθενείς. Πώς εκδηλώνεται, όμως, αυτός ο πονοκέφαλος και ποια είναι τα χαρακτηριστικά του;
Την απάντηση δίνουν τρεις πρόσφατες μελέτες, οι οποίες εξέτασαν τα ειδικά χαρακτηριστικά της κεφαλαλγίας, καθώς και τον προγνωστικό ρόλο της στην έκβαση της λοίμωξη που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός. Οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ.κ. Δήμος Δ. Μητσικώστας και Λεωνίδας Κ. Στεφανής συνοψίζουν τα βασικά δεδομένα των τριών μελετών
Η πρώτη από τις μελέτες διεξήχθη στην Ισπανία και δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση Cephalalgia. Συμμετείχαν συνολικά 580 ασθενείς. Ο πονοκέφαλος αναφέρθηκε ως σύμπτωμα από τους 130 εξ αυτών (ποσοστό 22,4%, σχεδόν διπλάσιο απ’ ό,τι σε άλλες μελέτες).
Στο 26% των ασθενών που τον ανέφεραν, ο πονοκέφαλος ήταν το πρώτο σύμπτωμα της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός. Επιπλέον, στο 62% των ασθενών εκδηλώθηκε μέσα σε ένα 24ωρο. Ο πονοκέφαλος ήταν αμφοτερόπλευρος (και στις δύο πλευρές της κεφαλής) στο 85% των περιπτώσεων. Στο 83% ήταν επίσης μετωπιαίας εντόπισης και με πιεστικό χαρακτήρα στο 75% των ασθενών. Η ένταση της κεφαλαλγίας ήταν μεγάλη στο 64% των ασθενών, ενώ υπερευαισθησία στα ερεθίσματα εμφανίστηκε στο 57%.
Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι τυπικά για τον πονοκέφαλο που αναπτύσσεται σε συστηματική ιογενή λοίμωξη. Επομένως, ο πονοκέφαλος που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός δεν έχει ειδικά χαρακτηριστικά.
Και διαγνωστική αξία
Η δεύτερη μελέτη πραγματοποιήθηκε στην Τουρκία και δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση Journal of Headache and Pain. Σε αυτήν συμμετείχαν συνολικά 3.458 εθελοντές, οι 1.495 εκ των οποίων ήταν επαγγελματίες Υγείας. Οι 262 από τους εθελοντές διαγνώστηκαν με τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός.
Συνολικά, 1.968 συμμετέχοντες με ή χωρίς κορωνοϊό ανάφεραν κρίσεις πονοκεφάλου στη διάρκεια της πανδημίας. Ανάμεσά τους συμπεριλαμβανόταν και το 10,3% των πασχόντων από τη νόσο Covid-19, που ανέφεραν πονοκέφαλο διάρκειας πάνω από 72 ωρών.
Ο πονοκέφαλος που σχετιζόταν με τον νέο κορωνοϊό ήταν πολύ πιθανότερο να συνοδεύεται από ανοσμία (απώλεια όσφρησης) και γαστρεντερικά συμπτώματα. Στο 71% των περιπτώσεων, λ.χ., οι ασθενείς με πονοκέφαλο και Covid-19 είχαν επίσης ναυτία. Στο 50% των περιπτώσεων είχαν επίσης διάρροια και πόνο στην κοιλιά.
Ο πονοκέφαλος των ασθενών που είχε μολύνει ο κορωνοϊός είχε επίσης ειδικά χαρακτηριστικά, όπως σφύζοντα (σαν σφυγμός) ή πιεστικό (σαν κάτι να πιέζει) χαρακτήρα. Σε άλλες περιπτώσεις η κεφαλαλγία ήταν διαξιφιστική.
Περαιτέρω αναλύσεις έδειξαν πως οι ερευνητές μπορούσαν να ξεχωρίσουν τους ασθενείς με ή χωρίς τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός, αναλόγως με ορισμένες μεταβλητές. Οι μεταβλητές αυτές ήταν:
- Ο αμφοτερόπλευρος πονοκέφαλος
- Η διάρκεια του πονοκεφάλου για περισσότερο από 72 ώρες
- Η μη ανταπόκριση στα κοινά αναλγητικά (παυσίπονα)
- Το ανδρικό φύλο
Όσοι ασθενείς είχαν αυτά τα τέσσερα χαρακτηριστικά, ήταν πιθανότερο να πάσχουν από Covid-19, ειδικά όταν είχαν και ανοσμία ή/και γαστρεντερικά συμπτώματα.
Στην πλειονότητα των ασθενών, πάντως, δεν αναφέρθηκε επιδείνωση των προηγούμενων πρωτοπαθών πονοκεφάλων, λόγω προβλημάτων που σχετίζονται με την πανδημία.
Η έκβαση της λοίμωξης Covid-19
Η τρίτη μελέτη επίσης διεξήχθη στην Ισπανία, ενώ δημοσιεύθηκε στην ιατρική επιθεώρηση European Journal of Neurology. Συνολικώς συμμετείχαν 379 πάσχοντες από τη λοίμωξη που προκαλεί ο κορωνοϊός.
Ο πονοκέφαλος αναφέρθηκε ως σύμπτωμα από τους 48 από αυτούς (το 13%). Οι 30 από αυτούς (το 60%) ήσαν άνδρες και η μέση ηλικία τα 57,9 έτη. Οι ερευνητές κατέγραψαν τα χαρακτηριστικά του πονοκεφάλου στους 23 από αυτούς (στο 48%), οι οποίοι δήλωσαν πως είχαν πονοκέφαλο κατά την έναρξη της λοίμωξης.
Όπως διαπίστωσαν, ο πονοκέφαλος ήταν το σύμπτωμα έναρξης σε 8 ασθενείς, είχε ήπια ή μέτρια ένταση σε 17, πιεστικά χαρακτηριστικά σε 17 και ολοκράνια εντόπιση (σε όλο το κεφάλι) στους 8. Σε 7 ασθενείς ο πονοκέφαλος εντοπιζόταν σε ένα μέρος του κεφαλιού.
Η μελέτη έδειξε ακόμα ότι ο πονοκέφαλος σχετιζόταν με πιο ήπια πορεία της νόσου Covid-19. Ειδικότερα, η κεφαλαλγία συσχετίστηκε με νεότερης ηλικίας ασθενείς, λιγότερες συννοσηρότητες και μειωμένη θνησιμότητα. Συσχετίσθηκε επίσης χαμηλότερα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (είναι δείκτης φλεγμονής) και με ήπιο σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας (ARDS).
Συμπερασματικά και οι τρεις αυτές μελέτες υποδηλώνουν ότι «η κεφαλαλγία στη λοίμωξη COVID-19 είναι ένα μη ειδικό σύμπτωμα, χωρίς ειδικά χαρακτηριστικά», σημειώνουν οι καθηγητές του ΕΚΠΑ. Επιπλέον, «μια μελέτη έδειξε ότι η ύπαρξή της στα συμπτώματα εμφάνισης της λοίμωξης μπορεί να συνδυάζεται με καλύτερη εξέλιξη της λοίμωξης και με μικρότερη θνησιμότητα, μια παρατήρηση που θα πρέπει να επιβεβαιωθεί ωστόσο και σε άλλες μελέτες».
