10 βασικά δεδομένα που όλοι πρέπει να γνωρίζουμε για το γλαύκωμα

Περισσότερα από 76 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από γλαύκωμα, μία ομάδα οφθαλμικών παθήσεων που μπορεί να προκαλέσουν απώλεια όρασης ή και τύφλωση εάν δεν αντιμετωπιστούν εγκαίρως και σωστά.

Στη χώρα μας, μεγάλη μελέτη στη Βόρεια Ελλάδα είχε δείξει ότι από γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, που αποτελεί την συχνότερη μορφή της νόσου, πάσχει το 5,5% του πληθυσμού ηλικίας άνω των 60 ετών. Ωστόσο το 50,4% των ασθενών δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από αυτό.

Παγκοσμίως, εξ άλλου, η συχνότητα της νόσου αυξάνεται διαρκώς. Ο αριθμός των πασχόντων υπολογίζεται ότι θα φθάσει στα 111 εκατομμύρια έως το 2040.

Μολονότι όμως είναι τόσο συχνό, πολλοί δεν αντιλαμβάνονται τη σοβαρότητά του,  ούτε γνωρίζουν εάν κινδυνεύουν. Ο χειρουργός-οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, παραθέτει τα βασικά δεδομένα πρέπει όλοι να γνωρίζουμε.

Το γλαύκωμα είναι παγκοσμίως μία από τις κύριες αιτίες τύφλωσης

Το γλαύκωμα μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμες βλάβες στην όραση, χωρίς την ενδεδειγμένη θεραπεία. Ακόμα και με αυτήν, όμως, ποσοστό 10-15% των ασθενών βιώνουν κάποια απώλεια όρασης. Υπολογίζεται ότι παγκοσμίως σχεδόν οι μισοί πάσχοντες έχουν χάσει την όρασή τους εξαιτίας του.

Προκαλεί βλάβες στο οπτικό νεύρο

Το οπτικό νεύρο είναι ένα «καλώδιο» που αποτελείται από σχεδόν ένα εκατομμύριο νευρικές ίνες. Αρχίζει από το οπίσθιο τμήμα του οφθαλμού και καταλήγει στον εγκέφαλο. Ο ρόλος του είναι να μεταδίδει τα οπτικά ερεθίσματα από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα στον εγκέφαλο, για να μετατραπούν σε εικόνες.

Το γλαύκωμα καταστρέφει προοδευτικά τις ίνες του οπτικού νεύρου, με την αυξημένη  πίεση στο εσωτερικό του ματιού (ενδοφθάλμια πίεση) να ευθύνεται συνήθως για την φθορά αυτή.

Το γλαύκωμα δεν οφείλεται πάντοτε στην αυξημένη πίεση των ματιών

Υπάρχουν ασθενείς με γλαύκωμα οι οποίοι έχουν ενδοφθάλμια πίεση εντός των φυσιολογικών ορίων. Μελέτες έχουν δείξει ότι το γλαύκωμα φυσιολογικής πίεσης (λέγεται και γλαύκωμα χαμηλής πίεσης) προσβάλλει μικρό ποσοστό ασθενών στην Ευρώπη. Αντιθέτως, επικρατεί στα άτομα ασιατικής καταγωγής.

Δεν υπάρχει τρόπος ίασης της νόσου

Το γλαύκωμα δεν μπορεί να θεραπευθεί, αλλά μπορεί να επιβραδυνθεί η εξέλιξή του με τις υπάρχουσες μεθόδους (π.χ. φάρμακα, χειρουργικές επεμβάσεις). Μπορεί επίσης  να εμποδιστεί η περαιτέρω βλάβη της όρασης. Η πιο συχνή μορφή του, το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, είναι χρόνια νόσος, επομένως χρειάζεται δια βίου παρακολούθηση. Το πρώτο βήμα για να προφυλαχθεί η όραση είναι η έγκαιρη διάγνωση.

Το γλαύκωμα συχνά είναι κληρονομικό

Τα άτομα με οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος διατρέχουν τέσσερις έως εννέα φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να το αναπτύξουν και οι ίδιοι, σε σύγκριση με τους συνομηλίκους τους χωρίς συγγενείς με τη νόσο.

Η κληρονομικότητα δεν είναι ο μοναδικός παράγοντας κινδύνου

Ο κίνδυνος για γλαύκωμα αυξάνεται μετά την ηλικία των 45 ετών, αλλά σε σπάνιες περιπτώσεις παρατηρείται και σε βρέφη (περίπου 1 στα 10.000 γεννιέται με γλαύκωμα) ή μικρά παιδιά. Αυξημένο κίνδυνο να το εκδηλώσουν διατρέχουν επίσης:

• Όσοι έχουν αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση
• Όσοι κάνουν μακροχρόνια χρήση στεροειδών (κορτιζόνης) ακόμα κι αν είναι εισπνεόμενη (π.χ. για το άσθμα)
• Τα άτομα με ιστορικό τραυματισμού ή εγχείρησης στο μάτι (μπορεί να παρουσιάσουν δευτεροπαθές γλαύκωμα)
• Όσοι έχουν υψηλή μυωπία (αυξάνει κατά 60% τον κίνδυνο, σε σύγκριση με τα άτομα με φυσιολογική όραση)
• Οι πάσχοντες από ορισμένα νοσήματα (λ.χ. σακχαρώδη διαβήτη, αρτηριακή υπέρταση, ημικρανίες, δρεπανοκυτταρική νόσο).

Προκαλεί συμπτώματα μόνο όταν εξελιχθεί σημαντικά

Το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας, από το οποίο πάσχει το 95% των ασθενών, στα αρχικά στάδια δεν προκαλεί συμπτώματα. Γι’ αυτό τον λόγο συχνά αποκαλείται «σιωπηλός κλέφτης» της όρασης.

Τα συμπτώματα αρχίζουν να γίνονται αντιληπτά όταν υποστεί σημαντικές αλλά ανήκεστες βλάβες το οπτικό νεύρο. Τα συμπτώματα αυτά είναι:

• Μείωση/απώλεια της περιφερειακής όρασης, που αναγκάζει τον πάσχοντα να στρέφει ακούσια το κεφάλι του στο πλάι όταν θέλει να δει κάτι που δεν βρίσκεται ευθεία μπροστά του
• «Τυφλά» σημεία στο οπτικό πεδίο του
• Στα πιο προχωρημένα στάδιά του επηρεάζεται και η κεντρική όραση.

Μερικές φορές είναι επείγον περιστατικό

Το γλαύκωμα κλειστής γωνίας, που είναι η δεύτερη συχνότερη μορφή της νόσου, μερικές φορές προκαλεί οξέα συμπτώματα, όπως:

• Έντονο πόνο στο μάτι ή στο μέτωπο
• Θολωμένη ή μειωμένη όραση
• Ναυτία και έμετο ή/και
• Άλω γύρω από τα φώτα («φωτοστέφανα»)

Αυτού του είδους τα συμπτώματα είναι επείγον περιστατικό και πρέπει να αξιολογούνται αμέσως από τον οφθαλμίατρο. Το γλαύκωμα κλειστής γωνίας παρατηρείται συνήθως σε ασθενείς με υπερμετρωπία.

Ο τακτικός έλεγχος των ματιών είναι απαραίτητος για έγκαιρη διάγνωση

Στο πλαίσιο του ελέγχου ο οφθαλμίατρος θα μετρήσει, μεταξύ άλλων, την ενδοφθάλμια πίεση (τονομέτρηση). Η Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (AAO) συνιστά προληπτικό έλεγχο των ματιών κάθε 1-2 χρόνια σε όλα τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.

Ειδικά στα άτομα υψηλού κινδύνου για γλαύκωμα (π.χ. με οικογενειακό ιστορικό, μακροχρόνια χρήση κορτιζόνης, υψηλή μυωπία, διαβήτη κ.λπ.) συνιστάται έλεγχος:

• Κάθε 2-4 χρόνια στις ηλικίες κάτω των 40 ετών
• Κάθε 1-3 χρόνια μεταξύ 40 και 54 ετών
• Κάθε 1-2 χρόνια μετά τα 55 έτη

Οι πάσχοντες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο ατυχημάτων

Μελέτες έχουν δείξει ότι διατρέχουν έως και τετραπλάσιο κίνδυνο πτώσεως, καθώς και ιδιαίτερα αυξημένο κίνδυνο τροχαίου ατυχήματος, επειδή μειώνει δραστικά στα αρχικά στάδια την περιφερική όραση.

Φωτογραφία: iStock