ΚΕΘΕΑ ΠΙΛΟΤΟΣ: Ποιοι είναι οι πιο επικίνδυνοι εφηβικοί εθισμοί στην Ελλάδα

Αλκοόλ, καπνός, ψυχοτρόπες ουσίες, κινητό τηλέφωνο, διαδίκτυο, ηλεκτρονικά και τυχερά παιχνίδια καταλαμβάνουν σημαντικό κομμάτι της ζωής των εφήβων στη χώρα μας, σύμφωνα με έρευνα του ΚΕΘΕΑ ΠΙΛΟΤΟΣ.

Στην ηλικία των 13-14 χρόνων πολλοί έφηβοι έρχονται σε επαφή με το αλκοόλ και το τσιγάρο, κυρίως «από περιέργεια», τα οποία δοκιμάζουν στα πάρτι, το σχολείο, στα πάρκα και τρεις στους δέκα πίνουν τουλάχιστον δυο φορές τον μήνα. Στην ίδια «τρυφερή» ηλικία σημαντικό ποσοστό 3% «πειραματίζεται» και με την κάνναβη, κυρίως μέσα στο σχολείο όπου γίνεται και η προμήθεια, κατά δήλωσή τους, ενώ το ποσοστό διπλασιάζεται στην ηλικία των 15 χρόνων. Στα 13 τους χρόνια οι μαθητές έχουν σχεδόν όλοι (95%) κινητό τηλέφωνο, το οποίο έχουν αποκτήσει ήδη από τα 11, δηλαδή πολύ προτού τελειώσουν το Δημοτικό Σχολείο. Στο διαδίκτυο η πρόσβαση είναι καθολική (ποσοστό 99% δηλώνει ότι σερφάρει) στην ηλικία των 13 χρόνων, και έχει αρχίσει από τα 10 έτη και χωρίς επίβλεψη σε μεγάλο ποσοστό. Οκτώ στους δέκα 13χρονους δηλώνουν πως παίζουν ηλεκτρονικά παιχνίδια και δύο στους δέκα παίζουν και τυχερά παιχνίδια.

Πρόκειται για ευρήματα τα οποία σήμαναν συναγερμό στους ειδικούς, οι οποίοι διαπιστώνουν το αυτονόητο, ότι υπάρχει δραματικό κενό στην πρόληψη αλλά και έγκαιρη παρέμβαση για τις εξαρτήσεις στον μαθητικό πληθυσμό. Επισημαίνουν δε πως τα ευρήματα «καταδεικνύουν την ανάγκη ανάπτυξης και συστηματικής εφαρμογής προγραμμάτων ενημέρωσης, πρόληψης και έγκαιρης παρέμβασης στο μαθητικό πληθυσμό, για διαφορετικές μορφές εξάρτησης. Οι συνεργασίες μεταξύ φορέων και οργανισμών, η ανάληψη πρωτοβουλιών σε ερευνητικό επίπεδο, ο σχεδιασμός συστηματικών παρεμβάσεων από περισσότερους φορείς, μεταξύ των οποίων οι σχολικές κοινότητες, η εκπαίδευση των γονέων και η ευαισθητοποίηση του κοινωνικού συνόλου είναι μερικές από τις άμεσες προτεραιότητες που χρειάζεται να αναληφθούν. Το πρώτο ουσιαστικό βήμα θα αποτελούσε η διαμόρφωση ενός δικτύου όλων των άμεσα και έμμεσα εμπλεκομένων με τα θέματα ψυχικής και σωματικής υγείας των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων, καθώς και η διαμόρφωση ενός κεντρικού σχεδίου δράσης» καταλήγουν οι συντάκτες της έρευνας.

Οι επικίνδυνοι πειραματισμοί των 13χρονων και η ακροβασία στις εξαρτήσεις

Ειδικότερα, και σύμφωνα με την έρευνα, η ηλικία έναρξης της χρήσης αλκοόλ φαίνεται να είναι τα 13 με 14 έτη. Το 67% των μαθητών που δήλωσαν χρήση αλκοόλ ήταν αγόρια και το 33% κορίτσια.

Ένας στους 10 καταναλώνει αλκοόλ 1 με 2 φορές το μήνα, πίνοντας από 3 ποτά και πάνω κάθε φορά, ενώ 2 στους 10 εφήβους πίνουν από 3 ποτά και πάνω με συχνότητα κατανάλωσης 3 με 4 φορές το μήνα.

Ως βασικότεροι λόγοι κατανάλωσης αλκοόλ αναφέρονται: «περιέργεια», «προσφέρθηκε από τους γονείς» και «παρότρυνση φίλων». Ως μέρες κατανάλωσης αναφέρονται κυρίως το Σάββατο, ακολουθεί η Κυριακή και τέλος η Παρασκευή. Μέρη κατανάλωσης είναι τα «πάρτι» (37,9%), «οι έξοδοι σε κλαμπ/μπαρ» (25,3%) και οι οικογενειακές συγκεντρώσεις (22,6%). Το 40,9% προμηθεύεται μόνο του αλκοόλ, ενώ από τους γονείς, με την προτροπή, την άδεια ή την ανοχή τους, το προμηθεύεται ποσοστό 34,4%. Ένας στους 7 έφηβους από αυτούς που καταναλώνουν αλκοόλ, δήλωσε ότι μέσα στο έτος αντιμετώπισε δυσκολίες ως αποτέλεσμα της κατανάλωσης.

Σε ό,τι αφορά το τσιγάρο, η ηλικία έναρξης της χρήσης τσιγάρου φαίνεται να είναι τα 13 έτη.

Το 10% των μαθητών του δείγματος δήλωσε ότι έχει δοκιμάσει τσιγάρο ή ότι κάπνιζε, αλλά σταμάτησε, το 3% περίπου δήλωσε περιστασιακό κάπνισμα μέσα στο μήνα και άλλο ένα 3% καθημερινή χρήση. Ο συνηθέστερος λόγος έναρξης του καπνίσματος είναι από «περιέργεια». Ακολουθεί το «να ξεφύγω από ανησυχίες και προβλήματα». Ως χώροι καπνίσματος, αναφέρθηκαν καταρχήν τα δημόσια μέρη (πάρκα, δρόμοι) και έπειτα καφέ/μαγαζιά/κλαμπ, το σχολείο και το σπίτι.

Κάνναβη: Τριπλασιάζονται οι χρήστες από τα 13 στα 15 έτη

Ποσοστό 3% των μαθητών ανέφερε ότι κάνει χρήση ουσιών. Κυρία ουσία χρήσης αλλά και ουσία έναρξης της χρήσης είναι η κάνναβη. Η ηλικία έναρξης είναι τα 13 έτη. Ο αριθμός των αγοριών που δηλώνουν χρήση κάνναβης είναι διπλάσιος από αυτόν των κοριτσιών. Κύριοι λόγοι δοκιμής φαίνεται να είναι ο «πειραματισμός» και έπειτα το «να φτιάξουν διάθεση, να ανέβουν». Με βάση τα στοιχεία που έδωσαν οι συμμετέχοντες υπάρχει κατανάλωση και προμήθεια της ουσίας μέσα στους χώρους των περισσοτέρων σχολείων, ενώ ο αριθμός χρηστών κάνναβης βρέθηκε να τριπλασιάζεται από τα 14 στα 15 έτη.

Το 95% των μαθητών που συμμετείχαν στην έρευνα έχει δικό του κινητό. Ο μέσος όρος ηλικίας απόκτησής του ήταν τα 11 έτη. Το 86% δήλωσε ότι το χρησιμοποιεί για παραπάνω από έναν λόγο, κυρίως για πρόσβαση στο διαδίκτυο, για ψυχαγωγία και ενημέρωση, κλήσεις, μηνύματα και μουσική. Το 45% των μαθητών με κινητό αφιερώνει μέχρι 2 ώρες ημερησίως σε αυτό, το 25% μέχρι 5 ώρες και ένα 12% πάνω από 6 ώρες ημερησίως. Έξι στους 10 μαθητές δήλωσαν ότι το κόστος αγοράς του κινητού που χρησιμοποιούν ήταν από 100 έως 300 ευρώ.

Σερφάρισμα από τα 10 έτη

Η συντριπτική πλειονότητα των μαθητών (99%) έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο. Ο μέσος όρος ηλικίας που τα παιδιά δήλωσαν ότι απέκτησαν αυτόνομη πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι τα 10 έτη. Tο 32% των μαθητών δεν έχει ποτέ επίβλεψη κάποιου ενήλικα όταν πλοηγείται στο διαδίκτυο, ενώ το 25% έχει σπάνια. Το 37% των μαθητών περνάει 1 με 2 ώρες την ημέρα στο διαδίκτυο, το 33% από 2 έως 5 ώρες και το 18% από 5 ώρες και πάνω. Τόσο για τα αγόρια όσο και για τα κορίτσια τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν η βασική ασχολία στο διαδίκτυο, με δεύτερη τη μουσική/ταινίες για τα κορίτσια και τα διαδικτυακά παιχνίδια για τα αγόρια.

Το 80% των μαθητών δήλωσε ότι παίζει ηλεκτρονικά παιχνίδια (Playstation, Xbox, Wii κ.λπ.). Η ενασχόληση των αγοριών βρέθηκε να είναι υψηλότερη σε σύγκριση με αυτή των κοριτσιών. Σύμφωνα με τα στοιχεία, όσο περισσότερες ήταν οι ώρες ενασχόλησης (5 με 8 ώρες, και κυρίως από 8 ώρες και πάνω) τόσο συχνότερα οι συμμετέχοντες δήλωναν επιπτώσεις στη λειτουργικότητα τους και εξαρτητικές συμπεριφορές

Δύο (2) στους 10 μαθητές δήλωσαν ότι παίζουν τυχερά παιχνίδια. Τα αγόρια παίζουν τυχερά παιχνίδια που έχουν να κάνουν με αθλήματα και τα κορίτσια με παιχνίδια αριθμών. Από τα 231 άτομα που δήλωσαν ότι παίζουν τυχερά παιχνίδια το 65% παίζει 1 με 2 φορές το μήνα και το 18% 3 με 4 φορές το μήνα. Το ποσό που ξοδεύει η πλειονότητα είναι 10 ευρώ περίπου την εβδομάδα.

Η ταυτότητα της έρευνας

Η έρευνα διεξήχθη από το ΚΕΘΕΑ ΠΙΛΟΤΟΣ σε συνεργασία με τη Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Mαγνησίας σε 13 Γυμνάσια της περιοχής, και σε δείγμα 1.370 εφήβων 13 έως 15 ετών, μιας ηλικιακής ομάδας για την οποία υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία σε πανελλήνιο επίπεδο. Τα στοιχεία της έρευνας συλλέχθηκαν με αυτό-χορηγούμενα και ανώνυμα ερωτηματολόγια μέσα στις σχολικές αίθουσες κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2017-2018.

Οι συντελεστές της έρευνας ήταν: Ξενοφών Σελπεσάκης, Υπεύθυνος Εκπαίδευσης και Έρευνας, Ουρανία Μπέλλου, ψυχολόγος, προσωπικό Εκπαίδευσης και Έρευνας και Κώστας Γιαννουσάς, ψυχολόγος, προσωπικό θεραπείας.