Αγγελική Ασημάκη: Η Ελληνίδα ερευνήτρια που ανακάλυψε το φάρμακο για τις αρρυθμίες της καρδιάς
Η Αγγελική Ασημάκη είναι ερευνήτρια παθολογοανατόμος στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και στο Νοσοκομείο «Beth Israel Deaconess» της Βοστώνης. Ως μέλος ερευνητικής ομάδας βοήθησε στην ανακάλυψη ένος νέου φαρμάκου για όσους πάσχουν από απειλητικές για τη ζωή αρρυθμίες της καρδιάς.
Το ενδιαφέρον της για την εν λόγω πάθηση ξεκίνησε από νεανική ηλικία, καθώς η ίδια διαγνώστηκε με σοβαρά καρδιολογικά προβλήματα και χρειάστηκε να παραμείνει για αρκετό καιρό στο Ωνάσειο. Έζησε στην Ελλάδα μέχρι την ηλικία των 18 ετών.
«Διάβαζα από πολύ μικρή ηλικία με στρατιωτική θα έλεγα πειθαρχία. Θυμάμαι πως μάθαινα 3 ξένες γλώσσες. Ο πατέρας μου μας έμαθε ότι το μεγαλύτερο όπλο στη ζωή είναι το τι ξέρεις και όχι το τι έχεις» δήλωσε στο ellines.com
Η στήριξη και η ενίσχυση που είχε από τους γονείς της ήταν ο καταλυτικός παράγοντας που την έκανε να αλλάξει τρόπο προσέγγισης της ασθένειας της –που άλλωστε θα την συνόδευε όλη της ζωή. «Τα συγχαρητήρια που μου δίνουν για την ακαδημαϊκή πορεία μου ανήκουν ουσιαστικά στους γονείς μου που δεν επέτρεψαν σε κανέναν ούτε και σε μένα φυσικά να ντραπώ για την νόσο και να την κρύβω» λέει πλέον και ζητεί από τους Έλληνες να παραδειγματιστούν και να μάθουν να αγκαλιάζουν τους ασθενείς, όχι να τους στιγματίζουν.
Στη συνέχεια, μετακομίζει στο Λονδίνο, όπου σπούδασε στο University College του Λονδίνου και στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ των ΗΠΑ.
«Δεν μετανιώνω που έφυγα από την Ελλάδα. Όσο δύσκολη κι αν ήταν και είναι η ξενιτιά, μου επέτρεψε να κάνω τα όνειρά μου πραγματικότητα» συμπληρώνει στη συνέντευξη που μας παραχώρησε.
Η Ασημάκη και οι συνεργάτες της, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο διεθνούς κύρους ιατρικό περιοδικό «Science Translational Medicine», ανακάλυψαν ένα φάρμακο που φαίνεται να στοχεύει άμεσα στο μηχανισμό γένεσης της αρρυθμίας, αν και ακόμη παραμένει ασαφές ποιός ακριβώς είναι αυτός ο μηχανισμός.
Η πρωτοτυπία της ανακάλυψης έγκειται στο ότι οι ερευνητές βάσισαν την ανακάλυψη τους στη μελέτη όχι ενός ζώου, αλλά ενός ψαριού (του λεγόμενου «ψαριού-ζέβρας»), το οποίο τροποποίησαν γενετικά, έτσι ώστε να εμφανίζει μία σχετικά σπάνια κληρονομική πάθηση, την αρρυθμογενική καρδιομυοπάθεια δεξιάς κοιλίας. Οι άνθρωποι με αυτή τη νόσο εμφανίζουν αρρυθμία, δυσκολία της καρδιάς να λειτουργήσει ως αντλία αίματος και βλάβες στον καρδιακό μυϊκό ιστό.
Η έρευνα της τα τελευταία χρόνια επικεντρώνεται στις καρδιομυοπάθειες και στις αρρυθμίες. Το 2009, έγινε ευρύτερα γνωστή με την ανακάλυψη και τη σχετική δημοσίευση στο ιατρικό περιοδικό «New England Journal of Medicine» μιας μη επεμβατικής διαγνωστικής εξέτασης για την αρρυθμογενική καρδιομυοπάθεια δεξιάς κοιλίας.
«Έχω αφιερώσει το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μου μελετώντας τους μηχανισμούς παθογένεσης ενός νοσήματος που ονομάζεται αρρυθμογενική καρδιομυοπάθεια της δεξιάς κοιλίας. Το νόσημα μπορεί να μην επηρεάζει πολύ μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά ξεχωρίζει ανάμεσα στις άλλες καρδιομυοπάθειες γιατί χαρακτηρίζεται από πολλές αρρυθμίες ακόμα και στα πρώτα στάδια του, όταν η καρδιά ακόμα καρασκευαστικά είναι φυσιολογική.»
Μάλιστα, με δική της απόφαση η συγκεκριμένη εξέταση προσφέρεται σε όποιον την χρειάζεται χωρίς κόστος για τον ασθενή. «Αρκεί μόνο να μου αποσταλεί η βιοψία καρδιάς και μέσα σε λίγες μέρες μπορώ να τους απαντήσω, χωρίς κανένα κόστος, αν ο ασθενής έχει μυοκαρδιοπάθεια. Δέχομαι πολλές βιοψίες από όλο τον κόσμο στο νοσοκομείο. Πολλά κέντρα μου ζητούν πλέον και την τεχνογνωσία, με χαρά μου την προσφέρω. Πρόσφατα ήμουν στην Ισπανία για αυτόν τον λόγο» λέει η κυρία Ασημάκη.
Στην Ελλάδα δεν έχει προσκληθεί ακόμη, ωστόσο της αρκεί όπως λέει «η αναγνώριση απο την πατρίδα μου, τα μπράβο των Ελλήνων σε κάθε επιστημονικό μου βήμα».
Εκτός από την σκληρή και μοναχική διαδρομή της ως ερευνήτρια η 33χρονη έχει και μία ανάλογη διαδρομή ως ασθενής. «Η ζωή μου δεν είναι εύκολη. Το πρόβλημά μου με ακολουθεί. Στην ηλικία των 25 ετών υπέστην εν τω βάθει φλεβοθρόμβωση, πνευμονική εμβολή και παροδικό ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Πριν από έξι εβδομάδες υποβλήθηκα σε επέμβαση, ενώ άλλη έχει προγραμματιστεί και για τον Δεκέμβριο» λέει η κυρία Ασημάκη, προσθέτοντας ωστόσο με χιούμορ ότι «στο ενδιάμεσο πρέπει να ολοκληρώσω μελέτες και δημοσιεύσεις» και αποδεικνύοντας εμπράκτως ότι η αγάπη για τη ζωή μπορεί να γεννήσει την αγάπη για την επιστήμη – ή και το αντίστροφο στην περίπτωσή της…
-Γεννηθήκατε στην Ελλάδα. Από ποια περιοχή είναι η καταγωγή σας;
Γεννήθηκα στην Αθήνα, η καταγωγή του πατέρα μου όμως είναι από Χαλκίδα
-Αν σας ρωτούσα για την παιδική σας ηλικία, τι είναι αυτό που θυμάστε εντονότερα;
Ιδιαίτερες αναμνήσεις ανεμελιάς παραδέχομαι πως δεν έχω. Κυρίως θυμάμαι ότι διάβαζα από πολύ μικρή ηλικία με στρατιωτική θα έλεγα πειθαρχία. Θυμάμαι πως μάθαινα 3 ξένες γλώσσες. Ο πατέρας μου μας έμαθε ότι το μεγαλύτερο όπλο στη ζωή είναι το τι ξέρεις και όχι το τι έχεις. Και όσο πιο μικρός ξεκινήσεις να μαθαίνεις ξένες γλώσσες, τόσο πιο εύκολο είναι να αποκομίσεις τη γνώση. Έτσι, από τεσσάρων μάθαινα αγγλικά, από τα 7 γαλλικά και από τα 9 γερμανικά. Μέχρι την Α Λυκείου είχα πάρει όλα τα διπλώματα των ξένων γλωσσών και μπορούσα να αφοσιωθώ μοναχά στη δέσμη μου.
-Το αντικείμενο έρευνας σας, ήταν κάτι με το οποίο θέλατε να ασχοληθείτε από μικρή ;
Από μικρή ήθελα να γίνω γιατρός. Συγκεκριμένα με την καρδιά αποφάσισα να ασχοληθώ όταν διαγνώστηκα με πρόβλημα τη δική μου καρδιά.
-Ζήσατε στην Ελλάδα έως τα 18. Μετανιώσατε για αυτή την απόφαση;
Έζησα στην Ελλάδα μέχρι τα 18. Μετά έπρεπε να φύγω, καθότι είχα περάσει το μεγαλύτερο μέρος της Γ Λυκείου μπαινοβγαίνοντας σε νοσοκομεία γα το πρόβλημα υγείας μου και δεν μπόρεσα να δώσω πανελλαδικές εξετάσεις. Έζησα 7 χρόνια στο Λονδίνο. Μετά μου προτάθηκε να έρθω στην Αμερική για 4 μήνες, για να μαθητεύσω δίπλα σε έναν λαμπρό καθηγητή καρδιακής παθολογοανατομίας που ειδικευόταν στον αιφνίδιο καρδιακό θάνατο στους νέους. Αυτοί οι 4 μήνες έγιναν 8 χρόνια. Όχι, δεν μετανιώνω που έφυγα από την Ελλάδα. Όσο δύσκολη κι αν ήταν και είναι η ξενιτιά, μου επέτρεψε να κάνω τα όνειρά μου πραγματικότητα.
-Η πορεία είναι εντυπωσιακή, πόσο δύσκολο είναι να ξεχωρίσεις και μάλιστα τόσο σύντομα;
Χρειάζεται πολύ κόπο, αδιαμφισβήτητα. Καθημερινές μάχες με πολύ λίγο χρόνο για τον εαυτό σου. Είχα όμως την τύχη να βρεθώ σε πολύ καλά πανεπιστήμια και να έχω καθηγητές που με στήριξαν και με βοήθησαν να αναδειχθώ.
-Ως μέλος ερευνητικής ομάδας βοηθήσατε στην ανακάλυψη ένας νέου φαρμάκου για όσους πάσχουν από απειλητικές για τη ζωή αρρυθμίες της καρδιάς. Πείτε μας λίγα λόγια για την έρευνα σας και τη σημασία της
Έχω αφιερώσει το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μου μελετώντας τους μηχανισμούς παθογένεσης ενός νοσήματος που ονομάζεται αρρυθμογενική καρδιομυοπάθεια της δεξιάς κοιλίας. Το νόσημα μπορεί να μην επηρεάζει πολύ μεγάλο τμήμα του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά ξεχωρίζει ανάμεσα στις άλλες καρδιομυοπάθειες γιατί χαρακτηρίζεται από πολλές αρρυθμίες ακόμα και στα πρώτα στάδια του, όταν η καρδιά ακόμα καρασκευαστικά είναι φυσιολογική. Αφότου είχαμε προχωρήσει αρκετά στην κατανόηση των πολύ πολύπλοκων μηχανισμών σε επίπεδο κυττάρου και καρδιακού ιστού, αποφασίσαμε να φτιάξουμε ένα μοντέλο που θα μας βοηθούσε να βρούμε κάποια φαρμακευτική ουσία που θα αντιμετώπιζε το νόσημα. Έτσι, φτιάξαμε ένα ψάρι, το γενετικά τροποποιημένο αυτό ψάρι μέσα σε 48 ώρες φαινόταν με γυμνό μάτι εάν είναι καρδιοπαθές. Η καρδιά του είχε διάταση, 3 φορές μεγαλύτερη σε σχέση με το φυσιολογικό και φαινόταν σαν εξόγκωμα στο στέρνο του. ΜΕ αυτό το μοντέλο καταφέραμε εύκολα, γρήγορα και με σχετικά μικρό κόστος να σκανάρουμε κοντά στις 5000 χημικές ουσίες και έτσι βρήκαμε μία που φαινόταν να γιατρεύει το ψάρι μέσα σε μία εβδομάδα. Αυτήν την ουσία εκ των υστέρων δοκιμάσαμε σε καρδιακά κύτταρα αρουραίου στο εργαστήριο μας και έπειτα σε ζωντανούς οργανισμούς, σε 2 διαφορετικά καρδιοπαθή μοντέλα ποντικιών.
Σε ενέσιμη μορφή εάν χορηγηθεί στα ποντίκια για λίγες εβδομάδες σε καθημερινή βάση, μπορεί να σταματήσει όχι μονάχα τις αρρυθμίες αλλά και να προλάβει τις ιστολογικές αλλαγές που γίνονται στον καρδιακό ιστό και έτσι να αποτρέψει την εξέλιξη της καρδιακής ανεπάρκειας.
Το επόμενο βήμα ήταν να δοκιμάσουμε την χημική ουσία σε καρδιακά κύτταρα από τους ίδιους τους ασθενείς μας. Και είχαμε καταπληκτικά αποτελέσματα μέσα σε μονάχα 24 ώρες. Τώρα μένει να δωθεί η ουσία σε κλινικές μελέτες στους ασθενείς μας. Η σημαντικότητα της ανακάλυψης έγκειται στο ότι στοχεύει στον μηχανισμό των αρρυθμιών. Μέχρι σήμερα, όσοι έχουν τέτοιου είδους αρρυθμίες μπορούν να προστατευτούν μονάχα με εμφυτεύσιμο απινιδωτή από τον αιφνίδιο θάνατο. Με αυτό το φάρμακο θα μπορέσουμε να προλάβουμε τις αρρυθμίες πριν δημιουργηθούν και όχι απλά να της σταματήσουμε εφόσον έχουν αρχίσει. Τώρα βέβαια μένει να δούμε ένα το ΄διο φάρμακο μπορεί να βοηθήσει ασθενείς που πάσχουν από αρρυθμίες λόγω διαφορετικών νοσημάτων και όχι μόνο λόγω της αρρυθμογενικής καρδιομυοπάθειας της δεξιάς κοιλίας.
-Το 2009 με την ανακάλυψη και τη σχετική δημοσίευση σας στο ιατρικό περιοδικό “New England Journal of Medicine” μιας μη επεμβατικής διαγνωστικής εξέτασης για την αρρυθμιογενή μυοκαρδιοπάθεια δεξιάς κοιλίας κάνατε αίσθηση. Μπορείτε να μας εξηγήσετε αυτή σας την ανακάλυψη;
Η αρρυθμογενική καρδιομυοπάθεια της δεξιάς κοιλίας συνήθως μπορεί να διαγνωσθεί με τη βοήθεια παραδοσιακών εξετάσεων όπως το καρδιογράφημα και ο υπε΄ρηχος καρδιάς. Παρόλα αυτά, σε αρκετές περιπτώσεις η διάγνωση είναι δύσκολη και υπάρχει κίνδυνος να γίνει εσφαλμένα και ο ασθενής να θεωρηθεί ότι πάσχει από διατατική μυοκαρδιοπάθεια, από μυοκαρδίτιδα ή από καρδιακή σαρκοείδωση. Η σωστή διάγνωση είναι τεράστιας σημασίας, καθότι μονάχα έτσι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε σωστά ένα νόσημα. Το τεστ που βρήκα μας επιτρέπει με ένα πολύ μικρό δείγμα καρδιάς που μπορούμε να το πάρουμε με καθετηριασμό από τον ασθενή, να κοιτάξουμε την τοποθέτηση κάποιων προτεινών σε κυτταρικό επίπεδο και ανάλογα με τα αποτελέσματα μας να είμαστε κατά περίπου 100% σίγουροι για τη διάγνωση.
-Τι μπορούμε να περιμένουμε στο μέλλον από εσάς;
Να συνεχίσω να κάνω την δουλειά μου με την ίδια αφοσίωση που την κάνω τόσα χρόνια.
-Επισκέπτεστε συχνά την Ελλάδα; Ποια μέρη επιλέγετε;
Δύο φορές τον χρόνο, Χριστούγεννα και καλοκαίρι. Και επιλέγω την Αθήνα, καθότι στην Ελλάδα κατά κύριο λόγο γυρίζω για να περάσω χρόνο με τους γονείς μου.
-Τι σημαίνει για εσάς Ελλάδα;
Η Ελλάδα είναι η χώρα μου, οι ρίζες μου. Όσα χρόνια κι αν έχω ζήσει στο Λονδίνο και τη Βοστώνη. Η Ελλάδα είναι και θα είναι το σπίτι μου. Και βέβαι Ελλάδα για μένα είναι η μητέρα και ο πατέρας μου, το αιώνιο στήριγμα μου.
-Τι ερώτηση θα κάνατε στους Έλληνες αν είχατε τη δυνατότητα να ακούσετε την απάντηση τους;
Δεν πιστεύω ότι θα ήθελα να κάνω κάποια ερώτηση. Το μόνο που θα ήθελα να πω στα παιδιά που γεννιούνται με κάποιο πρόβλημα υγείας είναι να μην αφήσουν κανέναν να τα στιγματίσει και να τα κάνει να αισθανθούν μειονεκτικά. Να ακολουθήσουν τα όνειρά του. Και να πιστέψουν ότι ΜΠΟΡΟΥΝ να τα κάνουν πραγματικότητα.
-: ellines.com
