Η έγκαιρη διάγνωση έχει ζωτική σημασία στους ασθενείς που παρουσιάζουν θρομβώσεις μετά το εμβόλιο. Ποιες εξετάσεις χρειάζονται. Ποια είναι τα ύποπτα ευρήματα και η ενδεδειγμένη θεραπεία.
Οι ασθενείς με συμπτώματα ύποπτα για θρομβώσεις μετά από εμβόλιο έναντι της λοίμωξης που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός, πρέπει να υποβάλλονται σε μία σειρά από εξετάσεις απαραίτητες για σωστή διάγνωση και θεραπεία. Και αυτό διότι η έγκαιρη διάγνωση και η κατάλληλη αντιμετώπιση έχουν ζωτική σημασία για την αίσια έκβασή τους.
Αυτό τονίζει η Ελληνική Αιματολογική Εταιρεία (ΕΑΕ) σε συστάσεις για τα περιστατικά θρομβώσεων που παρατηρήθηκαν σε ασθενείς που έκαναν το εμβόλιο της AstraZeneca.
Οι θρομβώσεις αυτές έχουν την ιδιαιτερότητα ότι εκδηλώνονται ταυτοχρόνως με θρομβοπενία. Η θρομβοπενία είναι η παθολογική μείωση του αριθμού των αιμοπεταλίων στο αίμα. Τα αιμοπετάλια είναι απαραίτητα για την πήξη του αίματος και χωρίς αυτά αυξάνεται ο κίνδυνος αιμορραγίας. Επομένως, οι συγκεκριμένοι ασθενείς έχουν θρομβώσεις με ταυτοχρόνως αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας.
Μία άλλη ιδιαιτερότητα είναι τα σημεία εμφάνισης των θρομβώσεων, τα οποία είναι ασυνήθιστα. Οι θρομβώσεις δεν αναπτύσσονται λ.χ. στις φλέβες βαθιά μέσα στα πόδια (εν τω βάθει φλεβική θρόμβωση). Παρατηρούνται κυρίως στα σπλαγχνικά αγγεία και τους φλεβώδεις κόλπους του εγκεφάλου.
Που οφείλονται οι θρομβώσεις
H επιπλοκή αυτή αναφέρεται ως vaccine-induced prothrombotic immune thrombocytopenia ή σύνδρομο VIPIT. Όπως αναφέρει η ΕΑΕ, η συχνότητα του συνδρόμου είναι 1 έως 8 περιπτώσεις ανά 1.000.000 δόσεων εμβολίου. Έως στιγμής, παρατηρείται κυρίως σε γυναίκες ηλικίας μικρότερης των 55 ετών. Ο χρόνος εμφάνισης του συνδρόμου κυμαίνεται από 4 έως 28 ημέρες μετά τον εμβολιασμό.
Προς το παρόν δεν υπάρχει αποδεδειγμένη συσχέτιση του συνδρόμου με προηγούμενο ιστορικό θρόμβωσης, θρομβοπενία ή κληρονομική θρομβοφιλία. Αυτό που έχουν διαπιστώσει οι ειδικοί είναι οφείλεται σε αντίδραση του ανοσοποιητικού, το οποίο δημιουργεί αντισώματα εναντίον μιας ουσίας που λέγεται παράγοντας 4 των αιμοπεταλίων (Platelet Factor 4 ή PF4).
Η αντίδραση αυτή μοιάζει με μία αντίστοιχη που έχει παρατηρηθεί σε ανθρώπους που παίρνουν το αντιπηκτικό φάρμακο ηπαρίνη. Ωστόσο στην προκειμένη περίπτωση, οι θρομβώσεις με την θρομβοπενία εμφανίστηκαν σε άτομα που δεν λάμβαναν ηπαρίνη.
Τα ύποπτα συμπτώματα
Η ΕΑΕ αναφέρει ότι, αναλόγως με το σημείο όπου αναπτύσσονται, οι φλεβικές και αρτηριακές θρομβώσεις μπορεί να έχουν συμπτώματα όπως:
- Ζάλη
- Επίμονη και σοβαρή κεφαλαλγία
- Διαταραχές όρασης
- Εστιακή νευρολογική συνδρομή
- Κοιλιακό ή θωρακικό άλγος (πόνο)
- Δύσπνοια
- Οίδημα και ερυθρότητα σκέλους
- Ωχρότητα και ψυχρότητα άκρου
Τα συμπτώματα αυτά είναι ύποπτα για το σύνδρομο VIPIT αν εκδηλωθούν εντός 28 ημερών από το εμβόλιο έναντι της λοίμωξης που προκαλεί ο κορωνοϊός.
Οι εξετάσεις
Σε τέτοια περίπτωση, το πρώτο που πρέπει να γίνει είναι έλεγχος των αιμοπεταλίων. Ο έλεγχος αυτός γίνεται με απλή εξέταση αίματος. Αν ο ασθενής έχει θρομβοπενία (δηλαδή επίπεδα αιμοπεταλίων κάτω από 150.000 ανά μL) απαιτούνται περαιτέρω εξετάσεις. Οι εξετάσεις αυτές, σύμφωνα με την ΕΑΕ, είναι:
- Γενική αίματος και επίχρισμα. Γίνονται για να επιβεβαιωθεί η θρομβοπενία.
- Έλεγχος πήξης. Γίνεται με ειδικές εξετάσεις αίματος.
- Απεικονιστικές εξετάσεις. Γίνονται για να εντοπιστούν οι θρομβώσεις. Σε κάθε ασθενή καθορίζονται με βάση τα συμπτώματά του.
Για την επιβεβαίωση του συνδρόμου VIPIT απαιτούνται επίσης ειδικές εξετάσεις που ανιχνεύουν τα αντισώματα έναντι του PF4 και της ηπαρίνης. Τις λεπτομέρειες για όλες αυτές τις εξετάσεις και τη σημασία των ευρημάτων τους παραθέτει η ΕΑΕ στις οδηγίες της.
Η θεραπεία
Η ΕΑΕ παραθέτει επίσης λεπτομερώς την θεραπεία που συνιστάται στους ασθενείς με πιθανή ή επιβεβαιωμένη VIPIT, αλλά και τι πρέπει να αποφεύγεται. Στους ασθενείς, λ.χ., δεν πρέπει να χορηγείται για κανένα λόγο ηπαρίνη, αλλά εναλλακτική αντιπηκτική αγωγή. Δεν πρέπει επίσης να γίνει μετάγγιση αιμοπεταλίων, εκτός κι αν υπάρχει απειλητική για τη ζωή τους αιμορραγία. Αντιθέτως, συνιστάται χορήγηση ορισμένων στεροειδών και ανοσοσφαιρίνης.
Η ΕΑΕ αναφέρει επίσης τι πρέπει να γίνει για σε επιμέρους περιπτώσεις (π.χ. για τα πολύ σοβαρά ή/και ανθεκτικά περιστατικά).
Τις συστάσεις της ΕΑΕ υπογράφουν οι αιματολόγοι δρες Ηλίας Κυριάκου, Ιωάννης Μπαλταδάκης και Μαρία Παγώνη. Όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, οι συστάσεις θα επικαιροποιούνται και θα αναρτώνται στην ιστοσελίδα της ΕΑΕ, εφόσον υπάρχουν νεότερα δεδομένα.
