Η COV-19 πανδημία επέδειξε διαφόρου βαθμού νοσηρότητα και θνητότητα στον ανδρικό πληθυσμό συγκριτικά με τον γυναικείο όπως και στα άτομα των μεγάλων ηλικιών σε σύγκριση με άτομα μικρότερων ηλικιών. Η διαφορά προσβολής από τον COV-19 μεταξύ γυναίκας – άνδρα αποδίδεται και σε εξωγενείς συνήθειες (π.χ. κάπνισμα) αλλά αυτό δεν είναι επαρκής εξήγηση.
Οι ορμόνες του sex όπως και οι συνοσηρότητες λαμβάνουν ενεργό μέρος στην παθογένεια την έκβαση, την θεραπεία της λοίμωξης από COV-19.
Τα ανδρογόνα και οιστρογόνα επηρεάζουν την λειτουργικότητα των οργάνων όπως και την λειτουργία του ανοσολογικού συστήματος και ιστών του ανθρώπινου σώματος στην προσβολή από COV-19.
Η συνεχής έρευνα και πλήρης διερεύνηση όλων των στοιχείων που αποκαλύπτονται μπορεί να βοηθήσει θετικά ακόμα και στις θεραπευτικές απαντήσεις στην πανδημία COV-19.
Έχει εξακριβωθεί ότι οι άνδρες είναι περισσότερο ευαίσθητοι σε σύγκριση με τις γυναίκες στις διάφορες ιογενείς και μικροβιακές λοιμώξεις, ειδικά του αναπνευστικού συστήματος, με τους άνδρες να εμφανίζουν σοβαρότερες μορφές λοιμώξεων όπως και χειρότερη πρόγνωση.
Αυτά συμβαίνουν και με την λοίμωξη από τον COV-19.
Έχει αναφερθεί ότι οι γεννητικές ορμόνες σε συνάρτηση με την ηλικία τις συνήθειες του ατόμου (π.χ. κάπνισμα) όπως και τα συνυπάρχοντα νοσήματα καθορίζουν αποφασιστικά την πορεία, έκβαση της λοίμωξης από COV-19.
ΟΡΜΟΝΙΚΟ STATUS ΑΝΔΡΑ
Ο άνδρας με την πάροδο της ηλικίας εμφανίζει προοδευτική μείωση της ελεύθερης και ολικής τεστοστερόνης, αύξηση της δεσμευτικής ικανότητας την (SHBC: Sex Hormone Binding Globulin : σφαιρίνη δεσμεύουσα ορμόνες γεννητικές) με ταυτόχρονη αύξηση της ωχρινοτρόπου ορμόνης LH.
SHBC: Πρωτεΐνη που παράγονται από το ήπαρ και δεσμεύει τα ανδρογόνα, οιστρογόνα.
Έχει βρεθεί ότι το μετατρεπτικό ένζυμο της αγγειοτασίνης (Angiotensin Converting Enzyme: ACE-2) αποτελεί το σημείο εισόδου του COV-19 στα υγιή κύτταρα του οργανισμού στη λοίμωξη από COV-19. Το ένζυμο αυτό αποτελεί παραγόμενο συστατικό των κυττάρων leyding των όρχεων του ενήλικα ατόμου και έτσι εξηγείται η δράση του COV-19 στην έκκριση της τεστοστερόνης.
| Angiotensin – Converting Enzyme 2 [ACE-2] | Ένζυμο που ενώνεται με τις μεμβράνες των κυττάρων στα ζωτικά όργανα του οργανισμού καταλύει την υδρόλυση της αγγειοτενσίνης ΙΙ (πεπτίδιο που προκαλεί αγγειοσύσπαση). |
Leyding κύτταρα: Διάμεσα κύτταρα όρχεων που παράγουν τεστοστερόνη.
LH: ωχρινοτρόπος ορμόνη, διεγείρει μαζί με την FHS: θυλακιοτρόπος ορμόνη που διεγείρει τα ωοθυλάκια αλλά και τους όρχεις προς παραγωγή τεστοστερόνης (στοιχείο απαραίτητο για την σπερματογέννηση).
ΥΠΟΓΟΝΑΔΙΣΜΟΣ ΠΟΥ ΕΞΕΛΙΣΕΤΑΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΤΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ με τιμές ολικής τεστοστερόνης <3ng/ml, κάνει την εμφάνισή του σε ποσοστό 15%-20% στον ανδρικό πληθυσμό ηλικίας 45-75ετών.
Νοσήματα τα οποία συνδέονται από την μείωση των τιμών της τεστοστερόνης, είναι : ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ – ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ 2 – ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΦΡΑΚΤΙΚΗ ΝΟΣΟΣ ΤΩΝ ΠΝΕΥΜΟΝΩΝ (Χ.Α.Π.).
Έχει βρεθεί ότι κάθε προφλεγμονώδες στάδιο στον ενήλικα επηρεάζει το επίπεδο της τεστοστερόνης.
Η ελάττωση αυτή της τεστοστερόνης προκαλεί μείωση λειτουργικότητας των αναπνευστικών μυών, με αποτέλεσμα εύκολη κόπωση και κακή λειτουργία των πνευμόνων.
ΟΡΜΟΝΙΚΟ STATUS ΓΥΝΑΙΚΑΣ
Στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση εμφανίζεται μεγάλη πτώση της οιστραδιόλης με παράλληλη ελάττωση της ολικής και ελεύθερης τεστοστερόνη και του SHBG.
Η κυριότερη οιστρογονική ορμόνη είναι η ιστρόνη.
Επίσης, υψηλές τιμές FSH* και LH εμφανίζονται στο στάδιο αυτό.
Υποδοχείς για το ένζυμο ACE-2 έχουν ανευρεθεί στα κοκκιώδη κύτταρα των ωοθηκών και η έκφρασή τους αυξάνεται παράλληλα με την αύξηση της LH.
*FHS: Follicle Stimulating Hormone, θυλακοτρόπος ορμόνη εκκρίνεται από την υπόφυση. Είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη των ωοθηκών και τη λειτουργία τους όπως και των όρχεων των ανδρών.
ΑΝΟΣΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΓΕΝΝΗΤΙΚΩΝ ΟΡΜΟΝΩΝ
ΟΡΜΟΝΕΣ ΤΟΥ SEX
Οι διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών που αφορούν την λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, είναι εμφανείς :
α) στις αντιδράσεις του οργανισμού τους, στις φλεγμονές
β) στην ανάπτυξη και εμφάνιση υποστρώματος και φαινομένων ΑΥΤΟΑΝΟΣΙΑΣ.
Σαν παράδειγμα μπορεί να αναφερθεί η εποχιακή γρίππη που σύμφωνα με στατιστικές αναλύσεις οι μέρες νοσοκομειακής νοσηλείας και θνητότητα των ανδρών εμφανίζονται μεγαλύτερες από εκείνες των γυκαινών.
Οι γυναίκες εμφανίζουν αντιδράσεις χυμικής και κυτταρικής ανοσίας σε αντιγονικούς ερεθισμούς, εμβολιασμοί, λοιμώξεις σημαντικά αυξημένες συγκριτικά με τους άνδρες (διαφορετικός τρόπος αναγνώρισης των ιών από την κληρονομούμενη μορφή ανοσίας).
Πολλά γονίδια κατευθύνουν τις πρωτεΐνες του ανοσοποιητικού συστήματος που εδράζονται επί του Χ χρωμοσώματος.
Κατά την αδρανοποίηση του Χ μπορεί αυτές να «διαφύγουν» με αποτέλεσμα διπολική έκφραση (κληρονομικά χαρακτηριστικά από μητέρα και πατέρα) δηλαδή Χ από μητέρα – Χ από πατέρα).
| Η φυσιολογική απενεργοποίηση του Χ χρωμοσώματος καλείται και Lyonization (από το όνομα του Άγγλου γενετιστή Mary Lyon) συμβαίνει στη φάση του σχηματισμού του φύλου (γυναίκα – άνδρας). Το οποίο Χ χρωμόσωμα μετά την απενεργοποίησή του διατηρείται σε αιμοχρωματίνη. Όλα τα θήλεα άτομα φέρουν 2 ΧΧ χρωμοσώματα (χρωμοσωμάτια «φύλου») και η αδρανοποίηση του Χ χρωμοσώματος περιλαμβάνει και διατηρεί τον αριθμό των συνολικών χρωμοσωμάτων του ανθρώπου σε : 46 + XY ή 46 + ΧΧ Γενετικό Χρωμόσωμα (ΓΥΝΑΙΚΑ ΧΧ, ΑΝΔΡΑΣ ΧΥ). Τα αρσενικά άτομα έχουν ΧΥ χρωμοσώματα. |
Η όλη αυτή διεργασία κληρονομικότητας συνδέεται με μεγαλύτερες πιθανότητες εμφάνισης αυτοάνοσων νοσημάτων (συχνότερα στις γυναίκες).
Επίσης έχει εξακριβωθεί ότι οι ανοσολογικές αντιδράσεις των γυναικών σε φλεγμονώδεις καταστάσεις είναι μεγαλύτερης έντασης σε σύγκριση με εκείνες των ανδρών (τιμές ανοσοσφαιρίνων – αντισωματικές απαντήσεις) σε ιούς και εμβολιασμούς.
Εικάζεται ότι οι αντιδράσεις του ανοσολογικού συστήματος μεταξύ των ανδρών και γυναικών προκαλούνται κυρίως από τις αλληλοεπιδράσεις των γεννητικών ορμονών (οιστρογόνα, ανδρογόνα).
Οι ανοσολογικές λοιπόν αντιδράσεις επηρεάζονται από την συγκέντρωση των γεννητικών ορμονών, που μπορεί να εμφανίζουν αυξομειώσεις κατά την διάρκεια της έμμηνου ρύσεως, κατά την αντισύλληψη, κατά την κύηση.
Μετά την επερχόμενη εμμηνόπαυση στις γυναίκες (ελάττωση οιστρογόνων, προγεστερόνης) δημιουργούνται δυσλειτουργίες του ανοσοποιητικού συστήματος που αντιμετωπίζονται με την εξωγενή χορήγηση ορμονικών σκευασμάτων. Η παραγωγή της ιντερλευκίνη 6 μετά από λοίμωξη είναι πολύ χαμηλότερη στους άνδρες συγκριτικά με την αντίστοιχη των γυναικών (μικρότερη μακροζωΐα).
Έχει εξακριβωθεί η ύπαρξη «υποδοχέων» για τις γεννητικές ορμόνες σε πολλά κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος με τα ανδρογόνα να μειώνουν την λειτουργική ικανότητα των κυττάρων αυτών όπως και τα αυξημένα ποσά οιστρογόνων να ελαττώνουν την παραγωγή χυμοκίνων και τη συνάθροιση λευκοκυττάρων/μονοκυττάρων σε πολλούς ιστούς του σώματος (πνεύμονες).
Το σύνολο όλων αυτών των ορμονικών δράσεων και λειτουργιών έχουν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός προφλεγμονώδους ή αυτοφλεγμονώδους φαινοτύπου (φαινότυπος ανοχής) που ενεργοποιείται σε λοιμώξεις από παθογόνους ιούς που συνοδεύονται από υψηλό πυρετό, πνευμονία, σύνδρομο οξείας αναπνευστικής ανεπάρκειας.
Όλα τα παραπάνω αλλά και οι επιπλοκές προκαλούνται υποθετικά από την «καταιγίδα κυτοκίνων» σε απάντηση της λοίμωξης (θεραπευτική αντιμετώπιση με χρήση ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων;) (βλέπε πίνακα 1).
| Επίσης, πρέπει να τονιστεί ότι ο γόνος του ενζύμου ACE2 εδράζεται στο χρωμόσωμα Χ εύρημα που παρέχει ακόμα πιο πολλά πλεονεκτήματα στις γυναίκες σε σύγκριση με τον ανδρικό πληθυσμό. |
Επίσης αναφέρεται ότι η υποβιταμίνωση Βιτ. D έχει συνδεθεί με αυξημένα ποσοστά προσβολών, οξέων αναμνηστικών λοιμώξεων από ιούς.
Η παρατήρηση αυτή ενισχύθηκε από μετααναλύσεις των μονάδων εντατικής θεραπείας όπου η μειωμένη τιμή D συνδεότανε από κακή εξέλιξη και στις πνευμονικές λοιμώξεις από COV-19.
Αντίθετα η χορήγηση μεγάλων δόσεων Βιτ. D μειώνουν την θνητότητα, νοσηρότητα.
Επίσης, μείωση Βιτ. D έχει βρεθεί στον Σακχαρώδη Διαβήτη – παχυσαρκία – μεγάλου βαθμού φλεγμονές.
Η Βιτ. D χορηγείται στα άτομα με οστεοπόρωση το μέγιστο μέρος των ατόμων αυτών είναι γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση που λαμβάνουν θεραπευτικά Βιτ. D για την νόσο της.
Αυτοί είναι ακόμα ένας λόγος προφύλαξης που εξηγεί την επιθετικότητα και προσβολή του αντρικού φύλου σε λοιμώξεις αλλά και COV-19 κυρίως σε μεγάλες ηλικίες (ηλικία στην οποία δεν χορηγούνται σκευάσματα Βιτ. D στους άνδρες).
Ειδική φροντίδα πρέπει να γίνεται κατά την διάρκεια λοίμωξης από COV-19 αλλά και άλλων επιδημιών για τα άτομα τα οποία λαμβάνουν ορμονικές θεραπείες (υπογοναδικός άνδρας – θεραπεία αποκατάστασης μετά την εμμηνόπαυση σε γυναίκες – ασθενείς με νεοπλασία) ή θεραπεία με φάρμακα τα οποία αναστέλλουν την σύνθεση ή την κυκλοφορία γεννητικών ορμονών.
Dr. ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ