Παραβατικότητα ανηλίκων: Αντιμετωπίζοντας τη βία στους έφηβους

Date:

Τα περιστατικά βίας στους εφήβους έχουν πάρει ανησυχητικές διαστάσεις και αποτελούν καθημερινή πρώτη είδηση σε όλα τα ειδησεογραφικά μέσα. Όλοι αναρωτιόμαστε πού οφείλεται η έξαρση του φαινομένου και αν εντέλει γονείς, σχολικά περιβάλλοντα και κοινωνικός περίγυρος μπορούν να εξαλείψουν τη βία μεταξύ ανηλίκων. Και κυρίως το πώς.

Απευθυνθήκαμε στον κ. Νίκο Σιδέρη, ψυχίατρο, ψυχαναλυτή και διευθυντή του Ινστιτούτου «Γαληνός», ο οποίος μίλησε στο - για την «πυρηνική αντίδραση της βίας», πώς δηλαδή οι κυρίαρχες αξίες της σύγχρονης κοινωνίας υποσκάπτουν την ηθική θωράκιση των νέων, αλλά και τι μπορούμε να κάνουμε για να χτυπήσουμε το κακό στη ρίζα του.

Ποιοι είναι οι βασικότεροι λόγοι εμφάνισης και εξάπλωσης των φαινομένων εφηβικής βίας;

Ο πυρήνας του φαινομένου της εφηβικής βίας είναι μία ακόμη εκβλάστηση του κυρίαρχου ναρκισσισμού, που φουσκώνει το «Εγώ» και υποσκάπτει κάθε «Εμείς» και κάθε συλλογική αξία. Υπάρχει μια αλυσιδωτή αντίδραση που ονομάζω «πυρηνική αντίδραση της βίας» και σχηματοποιείται ως εξής:

Κάθε άνθρωπος χρειάζεται μια αναφορά που ορίζει την αναπαράσταση του κόσμου και τη θέση του μέσα σ’ αυτόν. Στην εποχή μας, όπου με ανόητα χάχανα έχουν παραμεριστεί αξίες όπως «φιλότιμο», «σεβασμός», «παίζω με κανόνες» κ.τ.ό., για τους ενήλικες αυτή η αναφορά είναι γνωστή: Το χρήμα. Πολλά λεφτά ίσον «πω πω και ποιος είμαι εγώ», μεσαία λεφτά ίσον «κάτι είμαι κι εγώ», λίγα λεφτά ίσον «δεν με λογαριάζουν»… Οι έφηβοι όμως δεν μπορούν να υιοθετήσουν ως θεμέλια αναφορά τους το χρήμα, επειδή απλούστατα δεν έχουν δικά τους χρήματα και όσα διαθέτουν είναι δοτά. Βρήκαν λοιπόν, στον κόσμο του αχαλίνωτου εγωκεντρισμού και του «Φά’ τους να μη σε φάνε», ένα αγαθό που θεωρούν ότι διαθέτουν σε αφθονία. Είναι η δύναμη.

Τώρα, η πιο πρόχειρη κι εύκολη επίδειξη δύναμης είναι η βία – και μάλιστα η ακατέργαστη βία. Όχι η έντεχνη βία, όπως π.χ. στο καράτε, όπου πλαισιώνεται από μακρόχρονη μαθητεία και εποπτεία δασκάλων καθώς και από αυστηρούς κανόνες, οι οποίοι ορίζουν και ποιος μπορεί να ασκήσει την έντεχνη βία σε ποιον. Για παράδειγμα, στις πολεμικές τέχνες και την πυγμαχία ή την πάλη, δεν νοείται ένα άτομο 120 κιλών να παλεύει με έναν που είναι 55 κιλά, γιατί ακόμη και η επικράτηση τέτοιας ασύμμετρης δύναμης είναι απαξία και ακυρώνει την όποια νίκη.

Ο κ. Νίκος Σιδέρης, ψυχίατρος

Και όμως, αυτή είναι η κύρια μορφή της εφηβικής βίας σήμερα: Η άσκηση ασύμμετρης δύναμης σε στόχο αδύναμο να αμυνθεί, ιδίως όταν μία αγέλη εφήβων σε υστερία τού ορμάει «για πλάκα» ή για εκδίκηση ή απλά κατοχή εδάφους (όπως τα ζώα που κατουράνε για να ορίσουν την περιοχή τους…).

Και το τελευταίο βήμα, που κλειδώνει τα μυαλά και καθιστά αδύνατη τη σκέψη, είναι η απόλαυση του κακού και του πόνου που προκαλείται στον άλλον: Ο παλιός καλός σαδισμός. Αυτή η νοσηρή σαδιστική απόλαυση είναι η πηγή της τρομερής και τρομακτικής σαγήνης που ασκούν η δύναμη και η βία στους εφήβους, φέρνοντας τους μεγάλους σε απόγνωση μπροστά σ’ αυτή την ανοίκεια μαγεία.

Ποιος είναι ο ρόλος της οικογένειας;

Η οικογένεια υπάρχει, λειτουργεί και διαμορφώνεται μέσα από την επίδραση που της ασκούν οι συλλογικές αναπαραστάσεις και ο κυρίαρχος λόγος, όπου δεσπόζει ο ναρκισσισμός και ο πόλεμος όλων εναντίον όλων, η αρχή «φά’ τους να μη σε φάνε». Η υπαρκτή σχετική ιδιαιτερότητα και μερική ιδιοπροσωπία της δεν την καθιστά μόνη υπεύθυνη για τη διολίσθηση των παιδιών στη λατρεία της δύναμης και της βίας.

Σίγουρα, αν εξοπλίσει από νωρίς το παιδί με την αίσθηση ότι αγαπιέται σωστά και ότι μπορεί να αγαπήσει όμορφα, με δύναμη χαρακτήρα και αρετές, όπως η αρχή «Ποτέ δεν κάνω στον άλλον ό,τι δεν θέλω να κάνουν σ’ εμένα» και «Υπερασπίζομαι τον αδύναμο», το έχουν θωρακίσει ισχυρά απέναντι στους πειρασμούς του κυρίαρχου λόγου, της κυρίαρχης ναρκισσιστικής ιδεολογίας και νοοτροπίας και την ανάγκη ενσωμάτωσης στις ομαδικές διεργασίες ιδίως των συνομηλίκων του.

Άρα, η οικογένεια, για ένα πρώτο αλλά καθοριστικό διάστημα της ανάπτυξης του παιδιού, έχει διαμορφωτικό ρόλο. Όμως, από μόνη της -και με δεδομένη την ατέλεια όλων των ανθρώπινων πραγμάτων, μαζί και της οικογένειας- δεν μπορεί να κάνει τα πάντα ενάντια σε τερατώδεις δυνάμεις, όπως ο κυρίαρχος λόγος, η κουλτούρα του ναρκισσισμού, η επιρροή των μέσων και των δικτύων… Το να δείχνουμε με το δάχτυλο την οικογένεια ως κύρια υπεύθυνη, αγνοώντας τις κοινωνικές διεργασίες που την επηρεάζουν και τη διαμορφώνουν, είναι ανεύθυνη στάση αποποίησης ευθυνών ή μεγαλοπρεπής επίδειξη αγνοίας.

Υπάρχουν τρόποι αντιμετώπισης από τους γονείς, το σχολείο, το ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο τόσο για τα παιδιά που δέχονται όσο και για τα παιδιά που ασκούν βία;

Πολλά μπορούν να γίνουν από πολλούς. Όμως, όσο παραμένει η σαγήνη της δύναμης και της βίας, τίποτε δεν μπορεί να γίνει ριζικά. Μόνο αν χτυπήσουμε το κακό στη ρίζα του, αποδομώντας αυτή τη νοσηρή σαγήνη με τρόπους, όπως αυτοί που αναλύονται στο βιβλίο μου «Δύναμη και βία στην εφηβεία» (εκδόσεις Μεταίχμιο), απελευθερώνοντας παιδιά και παιδαγωγούς από τα μάγια της, μόνο τότε μπορούμε όχι απλώς να αναχαιτίσουμε, αλλά να κατανικήσουμε αυτό το ιστορικό φαινόμενο που ισχυρίζεται ότι είναι φυσικό και ακατανίκητο.

Tι μπορεί να κάνει τα παιδιά μας να μείνουν μακριά από τον πειρασμό της βίας;

Να αποδομήσουμε τη σαγήνη της δύναμης και της βίας ανοίγοντας τα μάτια και τα μυαλά μας. Το πρώτο και αναγκαίο βήμα εδώ είναι να δούμε τα πράγματα όπως είναι και να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους: τη θρασυδειλία όχι μαγκιά αλλά ψευτομαγκιά, όσους χτυπούν αδύναμο όχι νταήδες αλλά ψευτονταήδες, το bullying όχι εκφοβισμό αλλά τραμπουκισμό, ψευτομαγκιά και ψευτονταηλίκι, την απόλαυση του κακού σαδισμoύ και τη σαγήνη της δύναμης και της βίας νοσηρή φαντασίωση και κούφια αυταπάτη.

Κι ένα ακόμη πολύτιμο εργαλείο, που συνεργεί με την αποδόμηση της σαγήνης, είναι η παιδαγωγική αξιοποίηση του ενυπάρχοντος, δηλαδή θετικών προτύπων που τα παιδιά λατρεύουν και ταυτίζονται μαζί τους, με κορυφαίο παράδειγμα τους υπερήρωες (Μπάτμαν κλπ.). Εμείς οι μεγάλοι διαπράττουμε μείζονα αστοχία παραβλέποντας την αξία αυτού του καλού που ήδη ενυπάρχει στην ψυχή και τον κόσμο των παιδιών μας.

Σπίτι και σχολείο μπορούν να κάνουν θαύματα αν γνωρίσουν και αξιοποιήσουν αυτόν τον παιδαγωγικό θησαυρό, μιλώντας με τα παιδιά (ιδίως μέχρι να φτάσουν στο Γυμνάσιο) στο πνεύμα του «Κάν’ το όπως ο Μπάτμαν», δηλαδή βάλε τη δύναμή σου στην υπηρεσία του καλού και προστάτευε τον αδύναμο που υφίσταται επίθεση από ασύμμετρη δύναμη.

[penci_related_posts title=”ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:” number=”8″ style=”grid” align=”none” displayby=”cat” orderby=”random”]

Share post:

Subscribe

Popular

More like this
Related

Ένα smartwatch μπορεί να σας βοηθήσει να ξεκινήσετε αλλά και να συνεχίσετε να γυμνάζεστε [μελέτη]

Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι συσκευές wearables, όπως ένα «έξυπνο ρολόι» (smartwatch) μπορεί να σας βοηθήσει να ξεκινήσετε να γυμνάζεστε. Το πιο δύσκολο κομμάτι κάθε προγράμματος άσκησης είναι η τήρησή του. Περίπου οι μισοί από όσους ξεκινούν ένα πρόγραμμα άσκησης το σταματούν εντός έξι μηνών. Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι η χρήση φορετών συσκευών

Νατάσα Θεοδωρίδου για την εμφάνιση α λα Βουγιουκλάκη: Δεν αντέχω. Πάμε να τα πούμε άλλη μία φορά…

Για τις ανάγκες του νέου της βιντεοκλίπ για το τραγούδι «Ήταν Να Βρεθούμε», η Νατάσα Θεοδωρίδου μεταμορφώθηκε σε… Αλίκη Βουγιουκλάκη και μίλησε στο Πρωινό για τον λόγο που επέλεξε να «ντυθεί» Αλίκη Βουγιουκλάκη για το νέο της videoclip. Η σκηνή είναι εμπνευσμένη από την ταινία «Το πιο λαμπρό αστέρι» και εκτός από το τρίκυκλο που

Ανθή Βούλγαρη: Πότε και πού θα βαφτίσει τον γιο της;

H Ανθή Βούλγαρη επέστρεψε τέσσερις μήνες μετά την άδεια τοκετού στα επαγγελματικά της καθήκοντα, στην εκπομπή, Κοινωνία Ώρα Mega και αποκάλυψε πότε θα...

Αιματολογική εξέταση του Johns Hopkins ανιχνεύει DNA όγκων τρία χρόνια νωρίτερα

Ερευνητές του Johns Hopkins διαπίστωσαν ότι θραύσματα του DNA του όγκου μπορούν να εμφανιστούν στην κυκλοφορία του αίματος έως και τρία χρόνια πριν από τη διάγνωση του καρκίνου, προσφέροντας ένα δυνητικά επαναστατικό περιθώριο για έγκαιρη ανίχνευση και θεραπεία. Το γενετικό υλικό που αποβάλλεται από έναν όγκο μπορεί να ανιχνευθεί στην κυκλοφορία του αίματος τρία χρόνια

Ντορέττα Παπαδημητρίου – Γιώργος Γεροντιδάκης: Δεν κρύβουν πια τον έρωτά τους – Τα δημόσια φιλιά σε αγώνα

Ο έρωτας δεν κρύβεται! Η Ντορέττα Παπαδημητρίου και ο Γιώργος Γεροντιδάκης, αν και προσπαθούν να διαφυλάξουν την ιδιωτικότητά τους, δεν κατάφεραν να περάσουν απαρατήρητοι στις εξέδρες ποδοσφαιρικού αγώνα! Το ζευγάρι βρέθηκε για να παρακολουθήσει την ομάδα των ηθοποιών, στην οποία αγωνίζεται ο Γεροντιδάκης, και οι τρυφερές τους στιγμές καταγράφηκαν από τις κάμερες της εκπομπής «Πρωινό

Γρηγόρης Αρναούτογλου: «Προσπαθώ να μην ευνουχίσω τον γιο μου»

Μία σπάνια συνέντευξη έδωσε ο Γρηγόρης Αρναούτογλου και μεταξύ άλλων αναφέρθηκε και στη σχέση του με τον 12χρονο γιο του, Αναστάση. Ο γνωστός παρουσιαστής του ΑΝΤ1 μίλησε στην κάμερα της εκπομπής «Το πρωινό» και οι δηλώσεις του μεταδόθηκαν το πρωί της Δευτέρας (16.06.2025). Μάλιστα, ο Γρηγόρης Αρναούτογλου τόνισε ότι εκείνος και η πρώην σύζυγός του

Γιώργος Παράσχος για τον καρκίνο: «Υπήρξαν σημάδια που τα απέδιδα στην κούραση – Αν είχα μπροστά μου τον Χριστό…»

Ο Γιώργος Παράσχος, καλεσμένος στην εκπομπή του Γιώργου Λιάγκα «Το Πρωινό» μίλησε ανοιχτά για τη μάχη του με την ασθένεια που αντιμετωπίζει εδώ και περίπου έναν χρόνο. Μοιράστηκε την εμπειρία του από τις θεραπείες, την αρχική άρνηση και τον φόβο για τη ζωή του, αλλά και την τεράστια δύναμη που αντλεί από την οικογένειά του.

Δωρεάν σπιρομέτρηση σε καπνιστές για έγκαιρη διάγνωση ΧΑΠ

Με στόχο την έγκαιρη διάγνωση της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ), τα Δημοτικά Ιατρεία του Τμήματος Προστασίας και Προαγωγής της Δημόσιας Υγείας της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Μέριμνας Τρίτης Ηλικίας του Δήμου Θεσσαλονίκης, σε συνεργασία με εθελοντή πνευμονολόγο, πρόκειται να πραγματοποιήσουν δωρεάν σπιρομέτρηση σε καπνιστές ή πρώην καπνιστές ή άτομα με χρόνια αναπνευστικά προβλήματα, άνω των

Η Κέιτλιν Τζένερ εγκαταλείπει το Ισραήλ εν μέσω πυραυλικών επιθέσεων και αναχώρησε οδικώς για την Ιορδανία

Η Κέιτλιν Τζένερ -ο πατριός της Κιμ Καρντάσιαν που πλέον έχει αλλάξει φύλο- εγκατέλειψε το Ισραήλ αφού παρέμεινε εγκλωβισμένη στο Τελ Αβίβ για αρκετές ημέρες, εν μέσω της συνεχιζόμενης σύγκρουσης με το Ιράν. Η 75χρονη τηλεπερσόνα Κέιτλεν Τζένερ βρισκόταν στo Τελ Αβίβ για να παρουσιάσει το Gay Pride, που τελικά ακυρώθηκε μετά την αεροπορική επιδρομή

Μάριος Θεμιστοκλέους: Οι πρώτες 280 αιτήσεις για διανομή φαρμάκων κατ’ οίκον έγιναν μέχρι χθες το βράδυ

Στο πλαίσιο της ψηφιακής αναβάθμισης του ΕΣΥ και της μετατροπής του σε ένα σύγχρονο σύστημα Υγείας, τέθηκε από σήμερα σε λειτουργία η υπηρεσία δωρεάν κατ’ οίκον αποστολής Φαρμάκων Υψηλού Κόστους από τον ΕΟΠΥΥ. «Οι πρώτες 280 αιτήσεις για διανομή φαρμάκων κατ’ οίκον έγιναν μέχρι χθες το βράδυ», ανέφερε ο υφυπουργός Υγείας Μάριος Θεμιστοκλέους, μιλώντας στον

Καρκίνος των ωοθηκών: Νέα θεραπεία για την αντιμετώπιση σε προχωρημένο στάδιο

Η διάγνωση του καρκίνου των ωοθηκών συχνά καθυστερεί, λόγω της απουσίας συμπτωμάτων στα πρώιμα στάδια, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η αντιμετώπισή του. Eρευνητές διαπίστωσαν πως ο συνδυασμός δύο συγκεκριμένων θεραπειών σε γυναίκες με προσωρημένο στάδιο καρκίνου των  ωοθηκών, μπορεί να παρατείνει την επιβίωσή τους, χωρίς εξέλιξη της νόσου. Τα αποτελέσματα της φάσης ΙΙΙ κλινικής μελέτης