Έμφραγμα: Τι συμβαίνει στον οργανισμό μας, γιατί προκαλείται και τι πρέπει να κάνουμε

Το έμφραγμα του μυοκαρδίου είναι μία σοβαρή απειλή, καθώς όταν συμβεί, το αίμα δεν φτάνει στον μυ της καρδιάς, λόγω της απόφραξης των αρτηριών που τροφοδοτούν το μυοκάρδιο, προκαλώντας έτσι νέκρωση των τοιχωμάτων που μπορεί να οδηγήσει σε ανακοπή. Η απόφραξη συνήθως οφείλεται στη συσσώρευση λίπους, χοληστερόλης και άλλων ουσιών στο τοίχωμα των αιμοφόρων αγγείων που δημιουργούν τις ονομαζόμενες αθηρωματικές πλάκες.

«Tο έμφραγμα του μυοκαρδίου αποτελεί μια από τις συχνότερες αιτίες θανάτου και αναπηρίας παγκοσμίως. Η νοσηρότητα από την ασθένεια αυτή παρουσιάζει συχνότητα 195,3 περιστατικών ανά 100.000 άτομα για τους άνδρες και 115 περιστατικά ανά 100.000 για τις γυναίκες. Τα τελευταία δέκα χρόνια, παρατηρήθηκε μείωση της θνητότητας και του αριθμού των επιπλοκών που συνδέονται με το έμφραγμα του μυοκαρδίου, λόγω εξέλιξης της καρδιολογικής επιστήμης και των ιατροτεχνολογικών μέσων», αναφέρει ο κ. Εμμανουήλ Καλλιέρης Επίκουρος Καθηγητής Καρδιολογίας, Fellow Κολλεγίου Καρδιολόγων των Η.Π.Α., Διευθυντής Εντατικής Μονάδας Εμφραγμάτων στο Metropolitan Hospital.

Ο κ. Καλλιέρης, στη συνέχεια, απαντά σε όλα όσα θα θέλαμε να μάθουμε για το τόσο σοβαρό και απειλητικό για τη ζωή συμβάν:

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου εμφάνισης εμφράγματος του μυοκαρδίου;

Οι συχνότερες αιτίες για την εμφάνισή του είναι:

• Η ηλικία, όσο αυξάνεται η ηλικία, αυξάνεται και ο κίνδυνος για έμφραγμα του μυοκαρδίου
• Το φύλο, οι άνδρες νοσούν συχνότερα από τις γυναίκες
• Το κάπνισμα
• Η κατανάλωση αλκοόλ
• Η καθιστική ζωή και έλλειψη άσκησης
• Η δυσλιπιδαιμία
• Η υπέρταση
• Η κοιλιακή παχυσαρκία
• Ο σακχαρώδης διαβήτης
• Το άγχος

Ποιος είναι ο μηχανισμός του εμφράγματος;

Το έμφραγμα μπορεί να οφείλεται στην 1) ρήξη αθηρωματικής πλάκας και στον σχηματισμό θρόμβου εντός του αγγείου ή 2) στην μειωμένη προσφορά οξυγόνου στην καρδιά λόγω μεγάλης απόφραξης, μεγαλύτερη του 75% του αγγείου ενός η περισσότερων.

Πότε προκαλείται;

«Το έμφραγμα του μυοκαρδίου προκαλείται όταν μια αρτηρία της καρδίας, γνωστή και ως στεφανιαία αρτηρία, αποκλείεται λόγω απόφραξης. Συνεπώς, ο καρδιακός μυς, ο οποίος εξαρτάται από την παροχή οξυγόνου για να λειτουργήσει, παραμένει χωρίς αυτό το ζωτικό στοιχείο της αιμάτωσης.

Ο βασικός λόγος για αυτή την απόφραξη είναι η αθηρωματική πλάκα, η οποία δημιουργείται μέσω μιας πολύπλοκης διαδικασίας που προκαλείται από διάφορους παράγοντες. Ωστόσο, ο κύριος παράγοντας παραμένει το υψηλό επίπεδο της απολιποπρωεΐνης Β (apo-B) και υψηλής (LDL), γνωστή ως “κακή χοληστερόλη”», συμπληρώνει ο ειδικός.

Τι συμβαίνει στον οργανισμό όταν παθαίνουμε έμφραγμα του μυοκαρδίου;

Η διαδικασία αρχίζει με μια μικρή τυχαία βλάβη σε ένα σημείο του αρτηριακού δικτύου. Σε αυτό το σημείο, συσσωρεύονται λιποπρωτεΐνες στον εσωτερικό χιτώνα της στεφανιαίας αρτηρίας (οι αρτηρίες αποτελούνται από τρεις στρώσεις: τον εσωτερικό, τον μέσο και τον εξωτερικό χιτώνα), οι οποίες προκαλούν φλεγμονώδη αντίδραση, κατά την οποία εντοπίζονται ειδικά κύτταρα, γνωστά ως μακροφάγα, τα οποία, όταν περιέχουν χοληστερόλη, αποκαλούνται αφρώδη (foam cells).

«Καθώς η διαδικασία συνεχίζεται, παρατηρείται πάχυνση του εσωτερικού χιτώνα και διατρέχει τον κίνδυνο της νέκρωσης με απειλητικές επιπτώσεις για την υγεία του ασθενούς όταν το αποφράξει πλήρως. Παράλληλα, η εναπόθεση κολλαγόνου στην περιοχή περικλείει τη ζημιά σε μια “ινώδη κάψα”, η οποία σταδιακά αποκαλύπτεται. Καθώς η διαδικασία της αθηρωματικής πλάκας συνεχίζεται, το αγγείο αλλάζει σε μέγεθος, συνήθως αυξάνεται στη διάμετρό του, διατηρώντας τουλάχιστον στα αρχικά στάδια τη σταθερή διάμετρο του αγγείου», εξηγεί ο κ. Καλλιέρης..

Στη συνέχεια, εξηγεί πως καθώς η αθηρωματική πλάκα αυξάνεται και η διάμετρος του αγγείου μειώνεται σταδιακά, τότε εμφανίζονται συμπτώματα στηθάγχης, είτε σε σταθερή μορφή (ο πόνος στο στήθος εμφανίζεται κατά τη διάρκεια κάποιας δραστηριότητας), είτε σε ασταθή μορφή (ο πόνος στο στήθος εμφανίζεται ακόμη και σε κατάσταση ξεκούρασης).

«Όταν όμως η ινώδης κάψα υποστεί ρήξη, τότε δημιουργείται ξαφνικά ένας θρόμβος μέσα στη στεφανιαία αρτηρία, με αποτέλεσμα η ροή του αίματος να επιβραδύνει σημαντικά ή να σταματήσει εντελώς εάν ο θρόμβος καλύψει όλο τον αυλό της στεφανιαίας αρτηρίας. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται έμφραγμα του μυοκαρδίου», προσθέτει ο κ. Καλλιέρης.

Μπορεί να προκληθεί έμφραγμα και από άλλη αιτία;

Εμφράγματα μπορεί να εμφανιστούν και σε περιπτώσεις ασθενών με ανεπαρκή ποσότητα οξυγόνου στον οργανισμό εξαιτίας παθολογικών παθήσεων, όπως η αναιμία ή η καρδιακή ανεπάρκεια, σπασμό λόγω στρες ή από τη χρήση ναρκωτικών.

Ποια είναι τα συμπτώματα του εμφράγματος του μυοκαρδίου;

Το κλασικό σύμπτωμα του εμφράγματος του μυοκαρδίου είναι ο πόνος στο στήθος, ο οποίος συνήθως περιγράφεται ως συσφικτικός ή διαξιφιστικός και δίνει την αίσθηση του βάρους στον ασθενή. Ωστόσο, ο πόνος μπορεί να παρουσιαστεί και ως απλό κάψιμο ή αίσθημα μουδιάσματος.

«Συνήθως εκδηλώνεται στην οπισθοστερνική περιοχή, δηλαδή στη μέση του θώρακα, ίσως ελαφρά προς τα αριστερά και μπορεί να αντανακλά και στον αριστερό βραχίονα (εσωτερική επιφάνεια), αριστερό λαιμό, αριστερή κάτω γνάθο ή πίσω στην πλάτη, άλλα και πόνος στο στομάχι (επιγαστράλγια).

Είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι ο πόνος στο στήθος δεν αποτελεί απαραίτητα ένδειξη εμφράγματος του μυοκαρδίου. Μπορεί να οφείλεται και σε άλλα προβλήματα όπως: σταθερή ή ασταθής στηθάγχη (που υποδεικνύει περιορισμένη ροή αίματος στην καρδιά, αλλά όχι απόλυτη απόφραξη) νόσους στους πνεύμονες, προβλήματα στο γαστρεντερικό σύστημα ή μυοσκελετικά ζητήματα. Συνήθως, συνοδεύεται από εφίδρωση, δύσπνοια, και αίσθημα κόπωσης και ο ασθενής μπορεί να λιποθυμήσει», τονίζει ο κ. Καλλιέρης.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση του εμφράγματος βασίζεται στην κλινική εικόνα, σε εργαστηριακές και απεικονιστικές εξετάσεις. Μπορεί να γίνει διάγνωση μόνο με βάση το ιστορικό του ασθενούς, το ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) και με βιοχημικό έλεγχο τροπονίνης. Σημαντικό ρόλο παίζουν τα συμπτώματα του ασθενούς, η διάρκειά τους, οι παράγοντες που επηρέασαν τον πόνο και σε ποιο σημείο εντοπίζεται, καθώς και ενδεχόμενα συνοδά συμπτώματα όπως πυρετός, δύσπνοια, εμετοί.

Ποιες είναι οι εργαστηριακές εξετάσεις που βοηθούν στη διάγνωση του εμφράγματος του μυοκαρδίου;

«Όπως προαναφέραμε, το ΗΚΓ αποτελεί εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για τη διάγνωση, καθώς απεικονίζει την κύρια αλλοίωση που προκαλεί το έμφραγμα, δηλαδή την ανύψωση της γραμμής ST. Επιπλέον, οι εργαστηριακές αναλύσεις των τροπονινών αποτελούν αξιόπιστο τρόπο αναγνώρισης του εμφράγματος. Σε συνέχεια, οι ασθενείς με έμφραγμα του μυοκαρδίου, βάσει των ευρημάτων του ΗΚΓ και των εργαστηριακών εξετάσεων, πρέπει να μεταφερθούν άμεσα σε εντατική μονάδα εμφραγμάτων και στεφανιογραφία για να αποκατασταθεί η απόφραξη της αρτηρίας. Επιπλέον, εξετάσεις που μπορεί να βοηθήσουν στη διαφοροδιάγνωση ενοχλημάτων στηθάγχης, είναι το υπερηχοκαρδιογράφημα, η αξονική τομογραφία αγγείων (αναίμακτη στεφανιογραφία) και η μαγνητική τομογραφία της καρδιάς», προσθέτει.

Τι πρέπει να κάνει κάποιος που έχει υποστεί έμφραγμα πριν πάει στο νοσοκομείο;

Καθώς περνά ο χρόνος από τη η στιγμή της διακοπής της παροχής αίματος προς ένα τμήμα του μυοκαρδίου, οι επιπτώσεις του εμφράγματος γίνονται ολοένα και πιο δυσμενείς για τον ασθενή. Γι’ αυτό, είναι σημαντικό να ξεκινά η αντιμετώπιση του εμφράγματος πριν ο ασθενής φτάσει στο νοσοκομείο, όπου και όταν είναι δυνατόν. Είναι εξίσου σημαντικό ο γενικός πληθυσμός να είναι σε θέση να αναγνωρίσει τα συμπτώματα του εμφράγματος και να ζητήσει βοήθεια, ή ακόμη και να υπάρχουν άτομα στην κοινότητα που μπορούν να προσφέρουν καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ).

Τι πρέπει να κάνει κάποιος μετά από έμφραγμα;

Το πλέον σημαντικό μέτρο μετά από ένα έμφραγμα είναι η πρόληψη και η αποτροπή ενός δεύτερου περιστατικού, καθώς οι αιτίες που προκάλεσαν το πρώτο επεισόδιο συνεχίζουν να υπάρχουν.

Ένα χρήσιμο βήμα που μπορεί να κάνει ο ασθενής είναι να αναγνωρίσει τους προσωπικούς του παράγοντες κινδύνου και στη συνέχεια, να προβεί σε αλλαγές στον τρόπο ζωής του βήμα-βήμα.

Κάποια συνήθη μέτρα πρόληψης του εμφράγματος περιλαμβάνουν:

• Διακοπή του καπνίσματος
• Μείωση των επιπέδων χοληστερίνης
• Μείωση των επιπέδων υψηλής πίεσης
• Αντιμετώπιση του διαβήτη (διατήρηση των επιπέδων σακχάρου εντός φυσιολογικών ορίων)
• Τακτική καρδιαγγειακή άσκηση
• Αλλαγή σε υγιεινή διατροφή
• Μείωση του περιττού βάρους
• Κατανάλωση αλκοόλ σε περιορισμένες ποσότητες
• Μείωση και πρόληψη του άγχους (στρες)

«Είναι επιτακτικό να λαμβάνει με συνέπεια την φαρμακευτική αγωγή, ώστε να προστατέψει την καρδιά, να κάνει τακτικό καρδιολογικό έλεγχο και εξετάσεις αίματος. Είναι, επίσης, σημαντικό να μην πέσει στην αδράνεια, αλλά ούτε και να το παρακάνει υπό τον φόβο εμφάνισης ενός νέου επεισοδίου. Το καλύτερο είναι να συμβουλεύεστε τον καρδιολόγο σας και να δράσετε σύμφωνα με τις οδηγίες του», καταλήγει ο κ. Καλλιέρης.