Καλοκαιρινή ωτίτιδα: Πού οφείλεται και πως μπορούμε να προστατευθούμε

Ένας στους δέκα ανθρώπους εκδηλώνει ωτίτιδα τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, ενώ σε ετήσια βάση το 1% μικρών και μεγάλων νοσούν από αυτήν, κυρίως κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.

Κύρια αιτία γι’ αυτό είναι η αύξηση της υγρασίας στο αυτί, ιδίως στον έξω ακουστικό πόρο που συνδέει το πτερύγιο του αυτιού με το τύμπανο. Το συχνό κολύμπι, τα αλλεπάλληλα ντους και η αυξημένη εφίδρωση ευνοούν την λοίμωξη από παθογόνους μικροοργανισμούς, η οποία προκαλεί φλεγμονή στον έξω ακουστικό πόσο.

Η φλεγμονή αυτή αποκαλείται εξωτερική ωτίτιδα ή αλλιώς «αυτί του κολυμβητή» (swimmer’s ear) και ευτυχώς μπορεί να προληφθεί, με την λήψη των κατάλληλων μέτρων.

Ο ωτορινολαρυγγολόγος δρ Χρήστος Γκιώνης, διευθυντής ΩΡΛ στο νοσοκομείο Metropolitan Hospital, εξηγεί ποιες είναι οι αιτίες της, πως εκδηλώνεται και πως αντιμετωπίζεται. Παρέχει επίσης χρήσιμες συμβουλές πρόληψης.

Από τι προκαλείται η εξωτερική ωτίτιδα;

Προκαλείται κυρίως από βακτήρια (συνήθως ψευδομονάδα ή σταφυλόκοκκο) και σπανιότερα από μύκητες (ωτομύκωση).

Τα παθογόνα αυτά εκ φύσεως φιλοξενούνται στο δέρμα του ακουστικού πόρου. Υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν προκαλούν προβλήματα. Όμως, εξαιτίας διαφόρων παραγόντων, βρίσκουν την ευκαιρία να αναπτυχθούν και να εμφανίσουν λοιμογόνο δράση, προκαλώντας την ωτίτιδα.

Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνισή της;

Οι παράγοντες ποικίλουν και μπορεί να είναι:

• Περιβαλλοντικοί. Σε αυτούς ανήκουν η υγρασία και η συχνή έκθεση στο νερό λόγω κολύμβησης και θαλάσσιων σπορ
• Ανατομικοί. Η εξωτερική ωτίτιδα είναι συχνότερη στους ασθενείς με στενό έξω ακουστικό πόρο
• Ιατρικοί. Την εμφάνισή της ευνοούν ορισμένες παθήσεις του δέρματος (λ.χ. έκζεμα, ψωρίαση), συστηματικές νόσοι (π.χ. σακχαρώδης διαβήτης) και τραυματισμοί από ξένα σώματα (π.χ. χρήση μπατονέτας, ακουστικά βαρηκοΐας)
• Ερεθιστικοί. Στους παράγοντες αυτούς ανήκουν μεταξύ άλλων κάποιο σαπούνι, η ακτινοθεραπεία, η χημειοθεραπεία, οι χειρουργικές επεμβάσεις και το στρες.

Ποια είναι τα πιο συχνά συμπτώματα της εξωτερικής ωτίτιδας;

Στα παιδιά η εξωτερική ωτίτιδα συνήθως προκαλεί:

• Πόνο στο αυτί, ιδίως όταν είναι ξαπλωμένα
• Πυρετό (38˚C ή υψηλότερο)
• Έντονο πονοκέφαλο
• Δυσκολία στην ακοή
• Απώλεια ισορροπίας
• Εκροή υγρού από των έξω ακουστικό πόρο (ωτόρροια)
• Προβλήματα στον ύπνο
• Ευερεθιστότητα

Στους ενήλικες τα συμπτώματά της κυμαίνονται από ήπια έως έντονα και μπορεί να συμπεριλαμβάνουν:

• Πόνο
• Αίσθημα κνησμού
• Αίσθημα βάρους
• Πυρετό
• Ερεθισμό και ευαισθησία της περιοχής
• Απόφραξη του ακουστικού πόρου
• Βαρηκοΐα
• Διόγκωση των λεμφαδένων του τραχήλου

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Η διάγνωση γίνεται από τον ωτορινολαρυγγολόγο ιατρό, με βάση το ιστορικό και την κλινική εξέταση (ωτοσκόπηση και ωτομικροσκόπηση). Εάν συνυπάρχει ωτόρροια, ενδέχεται να χρειαστεί και καλλιέργεια του εκκρίματος, ώστε να προσδιοριστεί ο αιτιολογικός παράγοντας.

Ποια είναι η θεραπεία της εξωτερικής ωτίτιδας;

Με την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων που προκαλεί η ωτίτιδα, αρχίζει χορήγηση αναλγητικών, ώστε να καταπολεμηθεί ο πόνος. Επιπλέον, είναι σημαντικό εξαρχής να αποφεύγονται οι αιτιολογικοί παράγοντες, με κυριότερη προφύλαξη την αποφυγή της διαβροχής.

Εάν η λοίμωξη είναι ήπια, τα συμπτώματα συνήθως βελτιώνονται μέσα στις πρώτες δύο ημέρες. Οι περισσότερες ωτίτιδες υποχωρούν από μόνες τους σε διάστημα μίας με δύο εβδομάδων.

Αν όμως τα συμπτώματα επιμένουν, ο ασθενής πρέπει να συμβουλευτεί τον γιατρό του, ώστε να υποβληθεί στην κατάλληλη θεραπεία, αναλόγως με την υποκείμενη αιτία της μόλυνσης.

H ωτίτιδα αντιμετωπίζεται εύκολα, εάν η θεραπεία αρχίσει νωρίς. Συνήθως διαρκεί 7-10 ημέρες. Συνίσταται στη χορήγηση τοπικής θεραπείας με τη μορφή σταγόνων. Οι σταγόνες μπορεί να περιέχουν αντιβιοτικό ή/και κορτικοστεροειδές ή αντιμυκητιασικό φάρμακο, αναλόγως με το υπεύθυνο παθογόνο.

Σε κάποιες περιπτώσεις, όταν η λοίμωξη έχει προχωρήσει τόσο ώστε να αποφράξει τον πόρο του αυτιού, μπορεί να χρειαστεί η τοποθέτηση σε αυτόν μικρής γάζας εμποτισμένης με φάρμακο.

Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, είτε όταν η φλεγμονή έχει παραμεληθεί, είτε όταν υπάρχουν σοβαροί προδιαθεσικοί παράγοντες (π.χ. διαβήτης) ή αν δεν υπάρχει βελτίωση με την προαναφερθείσα θεραπεία, μπορεί να απαιτηθεί η χορήγηση αντιβιοτικών από το στόμα. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί νοσηλεία.

Γενικά, η μη έγκαιρη και σωστή αντιμετώπιση της ωτίτιδας μπορεί να προκαλέσει περιχονδρίτιδα του ωτός. Η κατάσταση αυτή απαιτεί αρκετές φορές νοσηλεία και ενδοφλέβια αγωγή.

Οδηγίες για την προστασία των αυτιών το καλοκαίρι

Για να αποφύγετε την ωτίτιδα, υπάρχουν ορισμένες οδηγίες που μπορείτε να ακολουθήσετε:

• Να πραγματοποιείτε ετησίως, πριν από την καλοκαιρινή περίοδο, προληπτικό καθαρισμό των αυτιών σας στον ωτορινολαρυγγολόγο ιατρό. Αυτό εξασφαλίζει ότι δεν θα παγιδεύεται νερό στον έξω ακουστικό πόρο.
• Να επιλέγετε προσεκτικά την θαλάσσια περιοχή ή την πισίνα όπου θα κολυμπήσετε. Να αποφεύγετε τις πισίνες με περιορισμένη ή πλημμελή ανανέωση και απολύμανση του νερού, διότι σε τέτοια νερά μπορεί να «συχνάζει» ένα βακτήριο που ονομάζεται Pseudomonas aeruginosa.
• Να αποφεύγετε τη χρήση μπατονέτας ή άλλου ξένου σώματος για τον καθαρισμό των αυτιών σας. Αυτό είναι απαραίτητο για να μην τους  προκαλέσετε ερεθισμό ή τραυματισμό που ευνοεί την ωτίτιδα. Το μόνο που καταφέρνετε με την μπατονέτα είναι να τραυματίζετε τον έξω ακουστικό πόρο και να σπρώχνετε προς τα μέσα το κερί.
• Να καθαρίζετε τα αυτιά σας με καθαρή πετσέτα ή βαμβάκι, έως το σημείο όπου φθάνει το δάχτυλό σας. Μπορείτε επίσης να ενσταλάξετε σταγόνες καθαρού οινοπνεύματος ή διαλύματος οξικού οξέος στον έξω ακουστικό πόρο, εφόσον είναι ακέραιος ο τυμπανικός υμένας και δεν φέρει σωληνίσκους αερισμού.
• Όταν κολυμπάτε ή κάνετε θαλάσσια σπορ, να προστατεύετε τα αυτιά σας με ωτοασπίδες σιλικόνης.
• Να αποφεύγετε τις βουτιές από ύψος, για να αποφύγετε την πίεση στην οποία εκτίθενται τα αυτιά σας.
• Να αποφεύγετε την υπερβολική χρήση κλιματιστικού.
• Να προσέχετε τους τραυματισμούς των αυτιών εξαιτίας της ατμοσφαιρικής πίεσης. Εάν έχετε ευαίσθητα αυτιά και θέλετε να ταξιδέψετε με το αεροπλάνο, καλό είναι να πίνετε συχνά νερό ή να μασάτε τσίχλα στη διάρκεια της πτήσης.
• Να προστατεύετε τα αυτιά σας από τους δυνατούς ήχους. Στις συναυλίες, τις μουσικές παραστάσεις και στις εξόδους σας, να επιλέγετε μια θέση όπου ο ήχος δεν είναι εκκωφαντικός (δηλαδή μακριά από τα ηχεία).

Φωτογραφία: iStock