«Ζούμε όλη μας τη ζωή με πρωταρχικό σκοπό να κερδίσουμε την αποδοχή της μητέρας μας», έχει πει ο διάσημος ψυχοθεραπευτής Γιάλομ. Είναι μία φράση που ακούγεται συχνά και στα θεραπευτικά γραφεία: «Αραγε είμαι αρκετά καλή για τη μαμά μου;».
Σε όλα τα χρόνια, σε ταινίες, βιβλία, τραγούδια, παρουσιάζεται ο ρόλος της μητέρας ως ένας από τους πιο σημαντικούς και η σχέση μάνας – παιδιού ως η πιο καθοριστική για τις ενήλικες επιλογές του ατόμου.
Ενας πολυδιάστατος ρόλος
Μια μητέρα μπορεί να είναι σύντροφος, εργαζόμενη, φίλη, αδελφή, κόρη, και πολλά παραπάνω από αυτά που φαίνονται. Μια μητέρα είναι και γυναίκα, κάτι που από την πρώτη κιόλας εγκυμοσύνη πολλές γυναίκες αρχίζουν να ξεχνούν. Σαν να μη γνωρίζουν πώς πρέπει να λειτουργούν πλέον μέσα στον γυναικείο ρόλο, σαν να νιώθουν πως δεν τους επιτρέπεται. Σε αυτό διαδραματίζει καίριο ρόλο το κοινωνικό κομμάτι και η προβολή της γυναίκας μέσα σε αυτό. Η μητέρα και η σεξουαλική επιθυμία της γυναίκας δεν συμβαδίζουν με τα κοινωνικά στερεότυπα καθώς αυτό θα ήταν κάτι ανήθικο. Οι δύο γονείς δεν αντιμετώπιζαν παλιά τα ίδια «πρέπει». Ευτυχώς, αυτό είναι κάτι που έχει αλλάξει τα τελευταία χρόνια.
Η μητέρα του σήμερα καλείται να πάρει καθημερινά πολλές αποφάσεις και από διαφορετικούς ρόλους. Να δώσει απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως: «Τι να μαγειρέψω στα παιδιά μου;», «Πέρασα αρκετό χρόνο μαζί τους σήμερα;», «Μήπως πρέπει να δουλεύω περισσότερες ώρες για να προσφέρω πιο πολλά στα παιδιά μου;», «Πέρασα αρκετό χρόνο με τον άντρα μου;», «Εμένα με φρόντισα αρκετά;».
Καλούμενη να ανταποκριθεί σε όλα τα παραπάνω ερωτήματα, είναι αναμενόμενο μια μητέρα να νιώθει χάος, να μη προλαβαίνει, να έχει ενοχές. Ο χρόνος της ημέρας είναι ο ίδιος για όλους, οι ρόλοι της νιώθει πως είναι πολλαπλοί και «πρέπει» σε όλους να σταθεί αντάξια των προσδοκιών. Κάποιες φορές είναι καλό να αναρωτηθεί και η ίδια ποιος έχει δημιουργήσει αυτές τις προσδοκίες.
Με στόχο την ψυχική ισορροπία
Η σωματική και ψυχική ισορροπία μιας μητέρας είναι απαραίτητο όπλο για την ομαλότητα και τη λειτουργικότητα της κάθε οικογένειας. Τι μπορεί να κάνει μια μητέρα του σήμερα για να διατηρήσει την ψυχική της ανθεκτικότητα και να ζήσει όσον το δυνατόν καλύτερα όλους της τους ρόλους;
Να σταματήσει να έχει υπέρογκες προσδοκίες από τον εαυτό της. Είναι άνθρωπος και όχι υπερήρωας. Είναι σημαντικό να θυμάται ότι δεν θα ανταπεξέλθει σε όλα, θα υπάρχουν αποτυχίες και άσχημες στιγμές και αυτό είναι ok. Χρειάζεται η κάθε γυναίκα-μητέρα να μπει σε μια διαδικασία αναζήτησης των δικών της «πρέπει» και να τα αξιολογήσει. Πώς διαμορφώθηκαν, πόσο ρεαλισμό έχουν μέσα τους, τι πεποιθήσεις κουβαλάει από τη δική της πατρική οικογένεια και πόσο ευέλικτος είναι ο δικός της αξιακός χάρτης.
Να θέσει προτεραιότητες. Οι στόχοι, τόσο οι βραχυπρόθεσμοι όσο και οι μακροπρόθεσμοι, οφείλουν να υπάρχουν στη ζωή της. Μια μικρή άσκηση που μπορεί να βοηθήσει σε αυτό είναι να φανταστεί η γυναίκα τον εαυτό της στον χρόνο. Πώς θα ήθελε να είναι σε πέντε χρόνια από τώρα; Πόσο ενεργός φαντάζεται ότι θα είναι ο κάθε ρόλος της; Πόσες ώρες αφιερώνει στο μέλλον ως μαμά και πόσες ως σύντροφος; Τι έχει αλλάξει και τι έχει παραμείνει σταθερό; Αν της αρέσει αυτό που βλέπει στο μέλλον, τότε σίγουρα κάνει κάτι καλά στο παρόν.
Να βρει χρόνο για τον εαυτό της. Στο αεροπλάνο δίνεται η οδηγία ότι σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης επιβάλλεται ο γονέας να φορέσει πρώτος το σωσίβιο και ύστερα το παιδί. Θα έχεις αναρωτηθεί για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό. Αν δεν φροντίσεις πρώτα εσύ τον εαυτό σου, δεν έχεις δύναμη να φροντίσεις κανέναν άλλο. Η μητέρα οφείλει να αφιερώνει χρόνο στον εαυτό της, να ακούει τις ανάγκες της, το σώμα της, να φροντίζει το πνεύμα της ή απλώς να μη κάνει τίποτα. Δεν υπάρχουν έτοιμες συμβουλές και την αυτοφροντίδα η κάθε μητέρα θα ήταν καλό να τη βρει μέσα της και όχι στα βιβλία.
Τι κάνει δύσκολη τη σχέση με τη μαμά
Η μητέρα αποτελούσε και αποτελεί τον σημαντικό άλλον στη ζωή του ανθρώπου. Δεν είναι λίγες οι φορές, όμως, που αυτή η σχέση δεν κυλάει ομαλά και αποτελεί τη δυσκολότερη σχέση που έχουμε να αντιμετωπίσουμε.
Στις σχέσεις μητέρας – κόρης εντοπίζονται πολλά αμφιθυμικά συναισθήματα. Το μικρό κορίτσι ταυτίζεται στα πρώτα του βήματα με τη μαμά του και την εξιδανικεύει. Αυτή η εξιδανίκευση είναι τόσο έντονη, που μόνο το «μπράβο» της μαμάς γεμίζει με αυτοπεποίθηση την κόρη. Από τη μία είναι ριψοκίνδυνη, καθώς είναι η αιτία μιας μεγάλης απογοήτευσης και προσγείωσης στην πραγματικότητα, ανακαλύπτοντας ότι η μαμά δεν μπορεί να τα κάνει όλα και ότι ο κόσμος δεν υπάρχει εκεί έξω για να μας ικανοποιεί. Από την άλλη, η μητέρα προβάλλει συχνά επιθυμίες στην κόρη και έχει την ανάγκη να δει σε αυτήν τη συνέχειά της. Αυτό πολλές φορές οδηγεί τις μητέρες στο να γίνονται επικριτικές και τα παιδιά να βιώνουν ενοχικά συναισθήματα.
Η σχέση μητέρας – γιου εμπεριέχει πολλές εσωτερικές συγκρούσεις και διπλά μηνύματα. Κάποιες φορές η μητέρα εναποθέτει στον γιο επιθυμίες που ιδανικά θα ήθελε να τις ικανοποιεί ο σύντροφός της. Ακόμη, είναι συχνό τα συναισθήματα και οι απαιτήσεις που έχει να πηγαίνουν πολύ πίσω, στη δική της σχέση με τον πατέρα της και σε ό,τι απωθημένο αυτή η σχέση κουβαλάει. Ενώ μια μητέρα θέλει τον γιο της να μεγαλώσει και να φύγει, άλλο τόσο τον θέλει δίπλα της για να καλύψει τις ανάγκες ενός αντρικού προτύπου.
Οσο περίπλοκη είναι η σχέση μητέρας – παιδιού, τόσο απλοί είναι οι τρόποι που αυτή η σχέση μπορεί να βρει ισορροπία. Η κάθε μητέρα οφείλει να έχει ρεαλιστικές προσδοκίες από τα παιδιά της. Να ανακαλύψει τη μοναδική οντότητα που είναι τα παιδιά της και να μην επιζητά να της μοιάσουν. Καλό είναι να αποδεχθεί ότι η σχέση με το παιδί θα έχει και συγκρούσεις. Ας εστιάσει στα θετικά των συγκρούσεων και ας μην προσποιείται ότι είναι πάντα χαρούμενη. Επίσης οφείλει να φροντίσει τον εαυτό της και τη σχέση με τον σύντροφό της. Το καλύτερο δώρο που μπορεί να κάνει μια μαμά στο παιδί της είναι να είναι η ίδια ευτυχισμένη, να περνάει καλά!
Τα παιδιά από την άλλη μεριά πρέπει να θυμούνται ότι «δεν υπάρχουν για να καλύπτουν τις ανάγκες της μητέρας». Παράλληλα όμως, δεν πρέπει να τις υποτιμούν και να θυμούνται ότι η μητέρα είναι ένας άνθρωπος με ανασφάλειες και δύσκολα συναισθήματα στη βαλίτσα του. Επίσης οφείλουν να εκφράζουν το συναίσθημά τους χωρίς φόβο, καθώς και να ανακαλύψουν τι είναι αυτό που πάει καλά στη σχέση με τη μητέρα και δεν θα άλλαζαν. Τα παιδιά, τέλος, πρέπει να ανακαλύψουν τι γονείς θα ήθελαν να γίνουν. Ποιο χαρακτηριστικό από τη συμπεριφορά της μητέρας τους θα κρατούσαν και δεν θα άλλαζαν ποτέ στο πέρασμα των χρόνων;
*Η Γεωργία-Χριστίνα Κανελλοπούλου είναι ψυχολόγος – οικογενειακή σύμβουλος
