Φωτοευαισθησία: Ποια φάρμακα κάνουν το δέρμα ευαίσθητο στον ήλιο

Η βελτίωση του καιρού είναι κάτι που όλοι περιμένουμε με λαχτάρα για να μπορέσουμε να βγούμε λίγο περισσότερο από τα σπίτια μας, όπου έχουμε περάσει μεγάλο μέρος του χειμώνα. Αν, όμως, λαμβάνετε ορισμένα φάρμακα, η ζωή κάτω από τον ήλιο μπορεί να γίνει δύσκολη για το δέρμα σας, γιατί μπορεί να του προκαλέσει φωτοευαισθησία.

Όλα τα φάρμακα που λαμβάνουμε από το στόμα ή με έγχυση δυνητικά φθάνουν στο δέρμα, μέσω της κυκλοφορίας του αίματος. «Η φωτοευαισθησία εκδηλώνεται όταν ορισμένα συστατικά που υπάρχουν σε πολλά από αυτά, αλληλεπιδράσουν με την υπεριώδη ακτινοβολία (UV)», εξηγεί ο δερματολόγος-αφροδισιολόγος δρ Μάρκος Μιχελάκης, από τον ΕΔΟΕΑΠ. «Η αλληλεπίδραση αυτή αλλάζει τη χημική δομή τους και προκαλείται χημική αντίδραση. Η αντίδραση αυτή καθιστά το δέρμα πιο ευαίσθητο στην UV και επιρρεπές στην ανάπτυξη ηλιακού εγκαύματος. Μακροπρόθεσμα, η αντίδραση αυτή μπορεί να αυξήσει μέχρι και τον κίνδυνο για καρκίνο του δέρματος».

Η φωτοευαισθησία έχει πολλές αιτίες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται:

• Παθήσεις
• Φάρμακα
• Καλλυντικά
• Αλλεργική προδιάθεση

Η φωτοευαισθησία από φάρμακα μπορεί να συμβεί μετά την έκθεση στην UV ακτινοβολία του ήλιου ή των σολάριουμ. Εκτός από τα συστηματικά φάρμακα, μπορεί να την προκαλέσουν και τα τοπικά (αλοιφές, κρέμες κ.λπ.).

Τα συμπτώματα της φωτοευαισθησίας κυμαίνονται από ήπια έως σοβαρά. «Σε μερικούς ασθενείς εκδηλώνονται μετά από μικρή έκθεση στον ήλιο», λέει ο κ. Μιχελάκης. «Σε άλλους αναπτύσσονται μετά από παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο. Ωστόσο το είδος των συμπτωμάτων, εξαρτάται από την αντίδραση που θα προκληθεί, δεδομένου ότι υπάρχουν δύο διακριτοί τύποι. Ο ένας είναι οι φωτοτοξικές αντιδράσεις και ο άλλος οι φωτοαλλεργικές».

Φωτοτοξικές αντιδράσεις

Η φωτοευαισθησία προκαλεί στους περισσότερους πάσχοντες φωτοτοξικές αντιδράσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, το κύριο σύμπτωμα είναι μια δερματική βλάβη που μοιάζει με έντονο ηλιακό έγκαυμα ή δερματίτιδα. Μερικές φορές η βλάβη αυτή συνοδεύεται από κνησμό (φαγούρα). Σε μερικούς ασθενείς τα συμπτώματα αυτά είναι έντονα και συνοδεύονται από φλύκταινες και σημαντικό ξεφλούδισμα του δέρματος.

Οι φωτοτοξικές αντιδράσεις εκδηλώνονται μετά από λίγα λεπτά έως αρκετές ώρες έκθεσης στην UV. Συνήθως, όμως, περιορίζονται στα τμήματα του δέρματος που εκτίθενται στον ήλιο, όπως:

• Στο πρόσωπο
• Στον λαιμό
• Στα χέρια
• Χαμηλά στα πόδια

Φωτοαλλεργικές αντιδράσεις

Σε μερικούς ασθενείς, η φωτοευαισθησία εκδηλώνεται με φωτοαλλεργικές αντιδράσεις. Οι αντιδράσεις αυτές είναι λιγότερο συχνές από τις φωτοτοξικές. Κατά κανόνα αναπτύσσονται όταν η UV αλληλεπιδράσει με τα συστατικά φαρμάκων που αλείφονται απευθείας πάνω στο δέρμα.

Κατ’ αυτές, ο οργανισμός παράγει αντισώματα που προκαλούν την αντίδραση. Μια φωτοαλλεργική αντίδραση εκδηλώνεται με:

• Εξάνθημα
• Φλύκταινες
• Κόκκινα εξογκώματα ή/και
• Δερματικές βλάβες με διαφυγή υγρού

Τα συμπτώματα αυτά συνήθως εμφανίζονται 1-3 ημέρες μετά την τοπική εφαρμογή του υπαίτιου φαρμάκου και την έκθεση στον ήλιο. Επιπλέον, συχνά επεκτείνονται και σε περιοχές του δέρματος που δεν έχουν εκτεθεί στον ήλιο.

Ποια είναι τα ύποπτα φάρμακα

Όπως τονίζει ο κ. Μιχελάκης, δεκάδες φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν φωτοευαισθησία. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:

• Διάφορα αντιβιοτικά (π.χ. σιπροφλοξασίνη, δοξυκυκλίνη, τετρακυκλίνη κ.λπ.)
• Ορισμένα φάρμακα για τον σακχαρώδη διαβήτη (π.χ. κάποιες σουλφονυλουρίες για τον τύπου 2 διαβήτη)
• Φάρμακα για τον καρκίνο (π.χ. ορισμένες στοχευμένες θεραπείες) και τις ψυχώσεις.

Άλλα φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν φωτοευαισθησία είναι ορισμένα:

• Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη (π.χ. ιβουπροφαίνη, ναπροξένη κ.λπ.)
• Φάρμακα για την καρδιά και την υπέρταση (π.χ. στατίνες για την χοληστερόλη ή θειαζιδικά διουρητικά για την αρτηριακή πίεση κ.ά.).
• Αποσυμφορητικά, αντιμυκητισιακά, ηρεμιστικά, αντιεμετικά
• Ορμονούχα σκευάσματα (π.χ. ορισμένα αντισυλληπτικά)
• Σουλφοναμίδες, ψωραλένια, ρετινοειδή κ.λπ.

«Αυτό δεν σημαίνει πως όποιος λαμβάνει τέτοιου είδους φάρμακα θα παρουσιάσει φωτοευαισθησία. Ούτε πως όποιος παρουσίασε μία φορά αντίδραση με ένα φάρμακο, θα την ξαναπαρουσιάσει αν το ξαναλάβει», διευκρινίζει ο κ. Μιχελάκης.

Τι να κάνετε

Αν αρχίσατε πρόσφατα τη λήψη ενός φαρμάκου και παρατηρήσετε πως το δέρμα σας δείχνει να έχει γίνει ευαίσθητο στον ήλιο, καλό είναι να συμβουλευθείτε τον δερματολόγο σας. Εκείνος θα λάβει λεπτομερές ιατρικό ιστορικό και θα σας ρωτήσει για τα φάρμακα που λαμβάνετε. Θα εξετάσει επίσης το δέρμα σας ενώ, αν χρειαστεί, μπορεί να κάνει βιοψία.

Ωστόσο «σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διακόψετε μόνοι σας την φαρμακευτική αγωγή σας, επειδή νομίζετε ότι το δερματικό πρόβλημά σας οφείλεται σε φωτοευαισθησία από τα φάρμακα», προειδοποιεί ο κ. Μιχελάκης. «Αν έχετε όντως φωτοευαισθησία, πρέπει να συμβουλευθείτε τον γιατρό που σας χορήγησε το ύποπτο φάρμακο. Εκείνος θα σας πει αν μπορείτε να τροποποιήσετε την αγωγή σας ή αν πρέπει να την συνεχίσετε ως έχει. Μην ξεχνάτε ότι μερικά φάρμακα δεν πρέπει να διακόπτονται απότομα. Και αυτό, διότι μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή έξαρση υποκείμενων προβλημάτων».

Με άλλα φάρμακα, απλώς δεν υπάρχει εναλλακτική λύση κατάλληλη για όλους τους πάσχοντες, συνεχίζει. «Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις όπου μπορεί να γίνει αλλαγή της αγωγής. Αυτό όμως πρέπει να το κρίνει ο θεράπων ιατρός και όχι οι ασθενείς από μόνοι τους», υπογραμμίζει.

Πρόσθετα μέτρα

Πολύ σημαντικό είναι ακόμα να αποφύγετε την περαιτέρω έκθεση στον ήλιο, έως ότου αναρρώσει πλήρως το δέρμα σας. Ύστερα, πρέπει να το προστατεύετε πολύ από την UV, με τη βοήθεια:

• Αντηλιακών ευρέος φάσματος
• Προστατευτικού ρουχισμού
• Της σκιάς (μην βγαίνετε στον ήλιο το μεσημέρι)

Αναλόγως με τη βαρύτητα που είχε η φωτοευαισθησία που εκδηλώσατε, μπορεί να χρειασθείτε φαρμακευτική αγωγή. Αυτή μπορεί να συμπεριλάβει ακόμα και τοπικά ή συστηματικά κορτικοστεροειδή (κορτιζόνη).

Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε να παίρνετε τα φάρμακά σας αργά το απόγευμα ή το βράδυ, εάν συμφωνεί ο γιατρός που σας τα έχει χορηγήσει. Να θυμάστε πως η ώρα λήψης των φαρμάκων είναι συγκεκριμένη, διότι επηρεάζει τις φαρμακοκινητικές ιδιότητές τους. Επομένως, δεν μπορείτε να αλλάξετε μόνοι σας ούτε την ώρα της λήψης τους.

Πότε να πάτε αμέσως στον γιατρό

«Αν παίρνετε φάρμακα, εκτεθείτε στην UV ακτινοβολία και ύστερα αναπτύξετε συμπτώματα όπως πυρετό, ρίγη, ναυτία, πονοκέφαλο, αδυναμία ή/και φλύκταινες στο δέρμα, καλέστε αμέσως τον γιατρό σας. Τα συμπτώματα αυτά είναι ύποπτα για σοβαρή φωτοαλλεργική αντίδραση», καταλήγει ο κ. Μιχελάκης.