10+1 ερωτήσεις για τον SARS-CoV-2 στα παιδιά που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα!

Γράφει η Αλεξάνδρα Χατζή, MD, Παιδίατρος με μετεκπαίδευση στα Δερματικά Νοσήματα, Stanford University, USA, Ακαδημαϊκός Υπότροφος Α.Π.Θ.

1. Με ποιο τρόπο ο νέος κορωνοϊός έχει επηρεάσει τους ασθενείς με ατοπική δερματίτιδα;

Η ατοπική δερματίτιδα είναι μία χρόνια φλεγμονώδης νόσος του δέρματος που προσβάλλει ποσοστό έως και 20% στα παιδιά και 10% στους ενήλικες. Ο δυτικός τρόπος ζωής, η ρύπανση, το στρες και παράγοντες από το περιβάλλον παίζουν το δικό τους ρόλο στη συχνότητα και τη βαρύτητα της νόσου. Η πανδημία που προκάλεσε ο SARS-CoV-2 έχει οδηγήσει σε ριζικές αλλαγές στις συνθήκες διαβίωσης εκατομμυρίων ανθρώπων, με σημαντικές επιδράσεις στην υγεία τους και στην έκβαση των προϋπαρχόντων νοσημάτων τους.


Η λοίμωξη από SARS- CoV-2 χαρακτηρίζεται από πυρετό, ξηρό βήχα, δύσπνοια και γαστρεντερικές διαταραχές καθώς επίσης και με δερματικές εκδηλώσεις, όπως είναι χαρακτηριστικά εξανθήματα αλλά και επιδείνωση της κλινικής έκφρασης χρόνιων δερματικών νοσημάτων, όπως είναι η ατοπική δερματίτιδα.


Τα μέτρα ατομικής προστασίας που επιβάλλονται με στόχο τον περιορισμό της μετάδοσης της νόσου καθώς επίσης και η εφαρμογή της κοινωνικής απόστασης και της απαγόρευσης της κυκλοφορίας επιδρούν ανάλογα στην κλινική εικόνα των ασθενών με ατοπική δερματίτιδα.

2. Πώς επιδρά η απαγόρευση κυκλοφορίας στα παιδιά που νοσούν με ατοπική δερματίτιδα;

Η επιβολή του lockdown για τα παιδιά ορίζει τη διακοπή των σχολικών και αθλητικών δραστηριοτήτων καθώς και την παραμονή στο σπίτι. Η διατάραξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας, η ελαχιστοποίηση των ευκαιριών κοινωνικοποίησης και ο περιορισμός της φυσικής άσκησης έχει αρνητικές επιπτώσεις τόσο στην ψυχολογία των παιδιών όσο και στις κλινικές εκδηλώσεις της ατοπικής δερματίτιδας.

3. Σχετίζεται η έλλειψη φυσικής άσκησης με την εικόνα της ατοπικής δερματίτιδας;

Η διακοπή της φυσικής άσκησης μαζί με τροποποιημένες διαιτητικές συνήθειες που έφερε ο περιορισμός στο σπίτι συμβάλλουν στην αύξηση της παιδικής παχυσαρκίας, σε μία ομάδα ασθενών η οποία ήδη βρίσκεται σε αυξημένο κίνδυνο. Μελέτες από την Ιταλία αναφέρουν ότι κατά τη διάρκεια της καραντίνας τα παιδιά κατανάλωσαν σε μεγαλύτερες ποσότητες τσιπς πατάτας, κόκκινο κρέας και ζαχαρούχα ποτά. Οι συνήθειες αυτές οδηγούν αναπόφευκτα σε πρόσληψη βάρους. Η αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να οδηγήσει σε νέες εξάρσεις της ατοπικής δερματίτιδας.


Όπως είναι γνωστό η φυσική άσκηση και πιο συγκεκριμένα η μέτριας έντασης αερόβια άσκηση μειώνει τα επίπεδα του στρες και βελτιώνει τα συμπτώματα της ατοπικής δερματίτιδας. Αντίστοιχα σε αυτά τα παιδιά προτείνεται η απώλεια βάρους για τον καλύτερο έλεγχο της νόσου.

4. Πώς επηρεάζει η παραμονή στο σπίτι τα παιδιά που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα;

Ο κατ’ οίκον περιορισμός σημαίνει μικρότερη έκθεση στο ηλιακό φως που έχει ανοσοκατασταλτική δράση στην ατοπική δερματίτιδα. Η μεγαλύτερη επαφή με αλλεργιογόνα εσωτερικού χώρου όπως είναι το άκαρι της οικιακής σκόνης και η μούχλα επιτείνει τις εξάρσεις. Η κεντρική θέρμανση στο σπίτι καθιστά τον αέρα ξηρό και περιορίζει την υγρασία στην ατμόσφαιρα οδηγώντας έτσι σε αυξημένη απώλεια ύδατος από την επιδερμίδα, ξηροδερμία και φλεγμονή στο δέρμα. Η παραμονή στο σπίτι και η διαδικασία της τηλεκπαίδευσης συνεπάγονται μεγαλύτερο χρόνο έκθεσης σε ηλεκτρονικές οθόνες. Αυτός είναι ένας παράγοντας δυνητικά υπεύθυνος για την επιδείνωση της κλινικής εικόνας του παιδιού, καθώς έχει αποδειχθεί ότι οι έφηβοι που ξοδεύουν περισσότερες από 5 ώρες την ημέρα μπροστά στην τηλεόραση σημειώνουν μεγαλύτερες πιθανότητες για την ανάπτυξη εκζέματος.

5. Τι περιμένουμε με την επάνοδο των παιδιών στο σχολείο και τις δραστηριότητές τους;

Η επιστροφή των παιδιών στο σχολείο συνοδεύεται από έκδηλη χαρά και ενθουσιασμό για την επανένωση με τους συμμαθητές και τους δασκάλους τους. Η διαδικασία της μάθησης, η συμμετοχή στις σχολικές δραστηριότητες και το παιχνίδι έχουν θετικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων και στην κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξη των μαθητών.


Είναι πολύ σημαντικό, ωστόσο, παρά τον ενθουσιασμό και την ανάγκη των παιδιών να έρθουν κοντά, να τηρούνται τα μέτρα ατομικής υγιεινής και σε αυτή τη φάση της πανδημίας. Η χρήση μάσκας σε κλειστούς και δημόσιους χώρους καθώς και η σωστή υγιεινή των χεριών είναι προτεραιότητα.

6. Ποια είναι η επίδραση της χρήσης της μάσκας στα παιδιά που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα;

Η προστατευτική μάσκα προσώπου δεν είναι πάντα φιλική με το δέρμα των παιδιών, ιδιαίτερα δε, αυτών που πάσχουν από ατοπική δερματίτιδα. Η χρήση της μάσκας προκαλεί αύξηση της


θερμοκρασίας, της υγρασίας και της τριβής στο δέρμα που καλύπτεται από τη μάσκα και καθιστά το δέρμα πιο ευαίσθητο σε ερεθισμούς. Το πρόσωπο παρουσιάζει ερυθρότητα, ξηροδερμία και απολέπιση ενώ οι ασθενείς αναφέρουν αίσθημα καύσους, υπερβολική εφίδρωση και κνησμό. Ποσοστό 30% των ασθενών μάλιστα παραδέχτηκε ότι απέφευγε να βγει από το σπίτι προκειμένου να μειώσει το χρόνο που φορούσε την προστατευτική μάσκα.

7. Τι μπορούμε να κάνουμε για ένα παιδί που παρουσιάζει έκζεμα στο πρόσωπο από τη χρήση μάσκας;

Πρώτη οδηγία είναι να επιλέξουμε σωστά τον τύπο και το μέγεθος της μάσκας που ταιριάζει σε κάθε παιδί. Οι υφασμάτινες μάσκες από βαμβακερό υλικό επιτρέπουν τη διαπνοή του δέρματος σε αντίθεση με τα συνθετικά υλικά που προκαλούν ερεθισμούς. Μία μάσκα που είναι στενή προκαλεί δερματίτιδα λόγω της πίεσης, αλλά και μία μάσκα που εφαρμόζει πιο χαλαρά προκαλεί μεγαλύτερη τριβή με το δέρμα.


Η υφασμάτινη μάσκα πρέπει να πλένεται κάθε φορά που χρησιμοποιείται με ζεστό νερό και απορρυπαντικό ρούχων για ευαίσθητο δέρμα χωρίς προσθήκη μαλακτικού. Η Αμερικάνικη Ακαδημία Δερματολογίας προτείνει τα διαλείμματα μάσκας, πιο συγκεκριμένα συστήνει την απομάκρυνση της μάσκας για 15 λεπτά κάθε 4 ώρες.


Πριν την εφαρμογή της μάσκας συμβουλεύουμε το παιδί να πλένει το πρόσωπο με ένα ήπιο καθαριστικό σε μορφή κρεμώδους σαπουνιού για την ατοπική δερματίτιδα και να στεγνώνει καλά το πρόσωπο. Το επόμενο βήμα είναι η εφαρμογή ενυδατικής κρέμας στο πρόσωπο. Με την απομάκρυνση της μάσκας προτείνεται το πλύσιμο του προσώπου με καθαριστικό σαπούνι και χλιαρό νερό. Το ζεστό νερό προκαλεί περαιτέρω ερεθισμό στο πρόσωπο. Σε περίπτωση που ο κνησμός είναι έντονος και το αίσθημα καύσου βασανιστικό, μπορείτε να φυλάτε το ενυδατικό προϊόν στο ψυγείο. Σε επιμονή των συμπτωμάτων να συμβουλευτείτε ειδικό παιδοδερματολόγο.

8. Για τον περιορισμό της πανδημίας, εκτός από τη χρήση μάσκας προτείνεται η τακτική υγιεινή των χεριών. Τι συνέπειες έχει αυτό για τα χέρια των παιδιών;

Η κατάλληλη υγιεινή των χεριών αναφέρεται στο συχνό πλύσιμο με σαπούνι και νερό για 20 δευτερόλεπτα ή στην εφαρμογή αλκοολούχου αντισηπτικού διαλύματος χεριών με 60% περιεκτικότητα σε αλκοόλη. Η εφαρμογή των μέτρων αυτών συχνά οδηγεί σε διαταραχή του δερματικού φραγμού και προκαλεί ερυθρότητα, οίδημα και ξηροδερμία. Οι ασθενείς παραπονούνται για κνησμό και πόνο. Οι ανοιχτές πληγές στο δέρμα διευκολύνουν την ανάπτυξη μικροβιακών λοιμώξεων.


Οι λανθασμένες τακτικές που ακολουθούν οι ασθενείς σχετικά με την υγιεινή των χεριών είναι η χρήση ζεστού νερού για το πλύσιμο των χεριών, η χρήση αντιβακτηριδιακού σαπουνιού και η εφαρμογή αλκοολούχου αντισηπτικού αμέσως μετά το πλύσιμο των χεριών. Και οι τρεις αυτές συνήθειες πρέπει να αποφεύγονται καθώς επιδεινώνουν το έκζεμα στα χέρια.

9. Ποιες είναι οι συμβουλές σας για να πετύχουμε σωστή υγιεινή των χεριών αποφεύγοντας το έκζεμα;

Ακόμη και εάν η επαφή με το νερό ανακουφίζει το έκζεμα στα χέρια, προτείνεται να περιορίζετε το χρόνο πλυσίματος των χεριών στα 20 sec. Μπορείτε να χρησιμοποιείτε χλιαρό ή κρύο νερό και ένα ήπιο μη αλκαλικό καθαριστικό, ιδιαίτερα όταν βρίσκεστε σε δημόσιο χώρο, πριν και μετά τα γεύματα, μετά το βήχα και το φτέρνισμα. Να ξεπλένετε προσεκτικά τα χέρια σας με απαλές κινήσεις ώστε να απομακρυνθούν τα υπολείμματα από το σαπούνι. Σκουπίζετε τα χέρια με ήπιες κινήσεις χωρίς τρίψιμο γιατί το νερό που μένει στο δέρμα καταστρέφει τα φυσικά έλαια της επιδερμίδας και την αφυδατώνει. Τέλος μην ξεχνάτε ποτέ μετά το πλύσιμο των χεριών να ενυδατώνετε καλά το δέρμα με ενυδατικά προϊόντα που περιέχουν λιπίδια. Τα παιδιά που έχουν έκζεμα αποφεύγουν το πλύσιμο των χεριών παρακάμπτοντας έτσι τους κανόνες υγιεινής.

10. Μπορούμε στις περιπτώσεις που δεν έχουμε πρόσβαση σε σαπούνι και νερό να εφαρμόζουμε ένα αλκοολούχο αντισηπτικό στα χέρια; Τι πρέπει να προσέξουμε;

Σε περίπτωση που τα παιδιά δεν μπορούν να πλύνουν τα χέρια τους με σαπούνι και νερό μπορούν να χρησιμοποιούν αλκοολούχο αντισηπτικό διάλυμα με περιεκτικότητα σε ισοπροπυλική αλκοόλη τουλάχιστον 70% για την απομάκρυνση των παθογόνων μικροοργανισμών από το δέρμα. Συστήνεται να εφαρμόζουν το αντισηπτικό μόνο σε καθαρό και στεγνό δέρμα και να ακολουθεί επάλειψη μέχρι να στεγνώσουν τα χέρια, για χρονικό διάστημα περίπου 30 sec. Να αποφεύγουν να πλένουν τα χέρια τους αμέσως μετά την εφαρμογή του αντισηπτικού.


Τα αντισηπτικά διαλύματα που έχουν άρωμα και χρώμα, συχνά περιέχουν αλλεργιογόνα συστατικά. Για το λόγο αυτό πρέπει να είμαστε εξαιρετικά προσεκτικοί όταν προμηθευόμαστε αντίστοιχα προϊόντα.

11. Μπορούμε να θωρακίσουμε τα παιδιά με ατοπική δερματίτιδα έναντι στην COVID-19 λοίμωξη ακολουθώντας κάποια ειδική διατροφή;

Αν και δεν έχει βρεθεί ακόμη η κατάλληλη δίαιτα για την πρόληψη της COVID-19 λοίμωξης, είναι απαραίτητη η τήρηση μίας υγιεινής και εξισορροπημένης διατροφής για την υποστήριξη του ανοσοποιητικού συστήματος και την ενδυνάμωση του παιδικού δέρματος έναντι στις εξάρσεις της ατοπικής δερματίτιδας. Η κατανάλωση φρέσκων λαχανικών και φρούτων εποχής όλων των χρωμάτων αποδίδει τα απαραίτητα μέταλλα και ιχνοστοιχεία. Τα εσπεριδοειδή, οι σπόροι ολικής άλεσης και οι ξηροί καρποί παρέχουν επιπλέον προστασία από τις ιογενείς λοιμώξεις. Η σταθερή ρουτίνα των γευμάτων, το σπιτικό, μαγειρεμένο φαγητό και η κατανάλωση 8-10 ποτηριών υγρών μέσα στην ημέρα θεωρούνται σημαντικά. Ο θηλασμός στα βρέφη και τα μικρά παιδιά πρέπει να υποστηρίζεται, λαμβάνοντας επιπλέον ατομικά μέτρα προστασίας του βρέφους στις περιπτώσεις που η μητέρα έχει προσβληθεί από τη νόσο.