Η ντοπαμίνη ανήκει στις κατεχολαμίνες και εντοπίζεται κυρίως στα βασικά γάγγλια του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Είναι ένας από τους σημαντικότερους νευροδιαβιβαστές και είναι υπεύθυνη για την αποστολή μηνυμάτων μεταξύ των νευρικών κυττάρων στον εγκέφαλο. Έχει άμεση επίδραση στα κέντρα ευχαρίστησης και ανταμοιβής και στο πώς αυτά επηρεάζουν τη διάθεσή μας. Βοηθά στον έλεγχο του βάρους, στη λειτουργία του εγκεφάλου και της καρδιάς.
Σημαντικές λειτουργίες του σώματος στις οποίες συμμετέχει η ντοπαμίνη είναι:
- Κίνηση
- Προσοχή
- Διάθεση
- Μάθηση και μνήμη
- Ύπνος
- Ροή αίματος
- Παραγωγή ούρων
Όπως όλες οι κατεχολαμίνες, έτσι και η ντοπαμίνη παράγεται από το αμινοξύ L-τυροσίνη.
Αν και η ντοπαμίνη ως ουσία εντοπίζεται σε πολλούς τύπους τροφών, ωστόσο δεν είναι ικανή να διασχίσει το φράγμα αίματος-εγκεφάλου που περιβάλλει και προστατεύει τον εγκέφαλο. Επομένως, πρέπει να συντεθεί μέσα στον εγκέφαλο από τα δομικά της στοιχεία που είναι τα αμινοξέα φαινυλαλανίνη και L-τυροσίνη (με την τυροσίνη να είναι η πιο κοινή).
Η L-τυροσίνη είναι ένα αμινοξύ το οποίο υπάρχει σε τροφές όπως:
- Η παρμεζάνα, η σόγια, το αρνί
- το μοσχάρι, το κοτόπουλο
- η γαλοπούλα, ο σολωμός
- τα γαλακτοκομικά, τα αβγά
- οι φακές, τα φασόλια, τα κουκιά
- η βρώμη, το άγριο ρύζι, το πλιγούρι
- η κινόα, το κριθάρι, τα αμύγδαλα
Όταν καταναλώνουμε αυτές τις τροφές, τότε η L-τυροσίνη περνά στον εγκέφαλο και μετατρέπεται σε μια πρόδρομη ουσία, που ονομάζεται λεβοντόπα ή ντόπα. Στην συνέχεια, η ντόπα μεταβολίζεται σε ντοπαμίνη μέσα από διάφορες βιοχημικές διαδικασίες.
Όταν δεν τρώμε τροφές που να περιλαμβάνουν την L-τυροσίνη ή παραλείπουμε τα γεύματα καθ ‘όλη τη διάρκεια της ημέρας, τα επίπεδα της ντοπαμίνης μας πέφτουν. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πείνα,ακόμα και αν τα επίπεδα σεροτονίνης είναι φυσιολογικά!
Τα συμπτώματα χαμηλής παραγωγής ντοπαμίνης στον εγκέφαλο περιλαμβάνουν:
- Έλλειψη κινήτρων
- Αναβλητικότητα
- Δυσκολία στη συγκέντρωση
- Συναισθήματα αβοηθητότητας και απελπισίας
- Έλλειψη ενδιαφέροντος για δραστηριότητες που πριν ήταν ευχάριστες
- Κούραση
- Απάθεια
- Επιθυμία για ζάχαρη
Επιπλέον, η έλλειψη ντοπαμίνης στον εγκέφαλο συνδέεται με παθήσεις όπως η νόσος του Πάρκινσον, η κατάθλιψη και η σχιζοφρένεια.
Όταν χρησιμοποιούμε το φαγητό και ειδικά τη ζάχαρη για επιβράβευση ειδικά σε παιδική ηλικία, εκείνη ακριβώς την ώρα εκκρίνεται η ντοπαμίνη που πηγαίνει στα κέντρα που υπάρχουν στον εγκέφαλο για την ευχαρίστηση-ηδονή.
Η ντοπαμίνη επομένως συνδέεται άμεσα με την αίσθηση ευχαρίστησης-ηδονής. Επίσης, αυξάνει και την ανοχή στον πόνο. Ένα απλό «μπράβο», που θα το πούμε όμως με την καρδιά μας, είναι αρκετό για να εκκριθεί ντοπαμίνη! Όταν όμως αυτό το μπράβο συνοδεύεται από κάποιο γλυκάκι τότε είναι που προκαλείται (άθελα μας ή εν αγνοία μας) σύγχυση και ένα είδος εξάρτησης σε συγκεκριμένες τροφές.
Εάν επιδοκιμάζουμε συχνά τις επιθυμίες για γλυκό ή ανθυγιεινές τροφές και νιώθουμε καλά και ικανοποιημένοι μετά, προγραμματίζουμε το μυαλό μας να επαναλαμβάνει αυτό το μοτίβο. Το αποτέλεσμα είναι να αναζητήσουμε τα ανθυγιεινά τρόφιμα που λαχταρούμε γιατί η κατανάλωσή τους μας κάνει να νιώθουμε καλά. Το ατυχές σε αυτό είναι ότι, πολύ συχνά, λαχταρούμε ανθυγιεινούς εξευγενισμένους υδατάνθρακες απλά και μόνο για να νιώσουμε καλά και όχι επειδή πεινάμε πραγματικά. Δυστυχώς, υπερβολή σε τέτοιου είδους τρόφιμα μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση βάρους και τελικά σε παχυσαρκία.
Ντοπαμίνη, πείνα & ανταμοιβή
Οι μελέτες άλλωστε έχουν δείξει ότι η ντοπαμίνη παίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείριση της πείνας. Επηρεάζει άμεσα την αύξηση και την απώλεια βάρους για αυτό και είναι σημαντικό να τη διατηρούμε σε υγιή επίπεδα. Όταν υπάρχουν επαρκή επίπεδα ντοπαμίνης στον οργανισμό, μειώνεται η πείνα και ενισχύεται ο αυτοέλεγχος. Αντίθετα, όταν η ντοπαμίνη μειώνεται, οι λιγούρες αυξάνονται.
Η ντοπαμίνη μόλις εκκρίνεται απελευθερώνει ενέργεια. Έτσι, δρα ως μηχανισμός επιβίωσης όταν είμαστε αντιμέτωποι με μια μεγάλη απειλή.
Επίσης, η ντοπαμίνη όπως αναφέραμε εκκρίνεται και σαν ανταμοιβή όποτε ικανοποιούνται οι ανάγκες μας. Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί και ως εξής: οι πρόγονοί μας που ήταν σε μια συνεχή αποστολή να επιβιώσουν, είχαν αυξημένη ντοπαμίνη κάθε φορά που εντόπιζαν ένα νέο δέντρο με φρούτα ή κυνήγι. Αυτό σήμαινε ότι θα ζήσουν άλλη μια μέρα!
Τί γίνεται σήμερα;
Σήμερα ως άνθρωποι απολαμβάνουμε την αύξηση της ντοπαμίνης λόγω του τρόπου που μας κάνει να νιώθουμε. Ευτυχώς, πέρα από την επιβίωση, υπάρχουν και άλλοι υγιείς τρόποι για να απολαύσουμε το κυνήγι και άρα την έκκριση ντοπαμίνης στην σύγχρονη ζωή. Μπορούμε για παράδειγμα να αναζητήσουμε νέα μουσική για να κατεβάσουμε ή να αναζητήσουμε συνταγές με ξεχωριστά υλικά για να μαγειρέψουμε ή καινούρια μέρη για να ταξιδέψουμε…Η πράξη τόσο της αναζήτησης όσο και της εύρεσης ενεργοποιεί τα κυκλώματα ανταμοιβής.
Από την άλλη ,η έκκριση της ντοπαμίνης ως φυσική ανταμοιβή μπορεί να συμβάλει στο να επαναλαμβάνουμε συμπεριφορές με σκοπό να αισθανθούμε καλύτερα. Δυστυχώς, αυτό οδηγεί μερικούς στον εθισμό σε συμπεριφορές ή τροφές ή ουσίες που δεν είναι ωφέλιμες για την υγεία. Η κατανάλωση ζάχαρης για παράδειγμα απελευθερώνει μεγάλη ποσότητα ντοπαμίνης προκαλώντας υπερδιέγερση στον εγκέφαλο. Φυσικά η απόλαυση που δημιουργεί ο εθισμός είναι στιγμιαία. Αυτό εξηγεί ότι μετά από λίγο επικρατούν δυσάρεστα συναισθήματα και σκέψεις.
Εάν διαβάζοντας τα παραπάνω πιστεύετε ότι δεν διαχειρίζεστε ορθά την έκκριση ντοπαμίνης καλό θα ήταν αρχικά να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό.
Ωστόσο, πρέπει να γνωρίζετε πως υπάρχει και σχετική έρευνα που προτείνει ότι χρειάζονται μόνο 45 ημέρες για την εξισορρόπηση των επιπέδων της ντοπαμίνης κάνοντας απλές αλλαγές στον τρόπο ζωής μας!
Τέτοιες αλλαγές μπορεί να είναι:
- το να καταναλώνουμε τροφές πλούσιες σε τυροσίνη (βλέπε παραπάνω)
- το να κάνουμε δημιουργικές δραστηριότητες όπως χορός, ζωγραφική, μαγειρική
- το να ασκούμαστε
- το να κάνουμε τεχνικές χαλάρωσης
- το να κοιμόμαστε φυσιολογικα
Τελειώνοντας, πρέπει να αναφέρουμε ότι είναι σπουδαίος ο ρόλος της ψυχοθεραπείας και της συμβουλευτικής για την ισορροπία των νευροδιαβιβαστών του εγκέφαλου, ανάμεσα σε αυτούς και της ντοπαμίνης. Γι’ αυτό και οι παραπάνω αλλαγές δρουν προληπτικά ή συνοδευτικά και δεν υποκαθιστούν τη θεραπεία.
Ντοπαμίνη: Πώς σχετίζεται με τη διατροφή μας; | -.