Ένα παιδί διαμορφώνει τη συμπεριφορά του όχι τόσο προσαρμόζοντάς την σε αυτό που του λέμε αλλά σε εκείνο που κάνουμε. Γι’αυτό, όπως επισημαίνει η ψυχολόγος Penelope Leach, μια από τις κορυφαίες ειδικούς στην ανάπτυξη του παιδιού, η λέξη «δείχνω» αποτελεί το κλειδί που θα ξεκλειδώσει το σεντούκι της καλής συμπεριφοράς…
Οι 5 χρυσοί κανόνες της καλής συμπεριφοράς
1. «Ο συ μισείς ετέρω μη ποιήσης». Το παιδί σας δεν θα σας δείξει (πολύ) περισσότερη ευγένεια, σεβασμό και πνεύμα συνεργασίας από όσο του δείχνετε εσείς και πιθανόν να χρησιμοποιεί την ίδια γλώσσα και πολλές ίδιες συμπεριφορές. Εδώ δεν υπάρχουν πολλά περιθώρια για δύο μέτρα και δύο σταθμά. Αν είστε διαρκώς απασχολημένοι και δεν έχετε χρόνο να το βοηθήσετε να φτιάξει το παζλ ή αν του βάζετε τις φωνές όταν σκοντάφτει κατά λάθος στα πόδια σας, δεν θα προθυμοποιείται να σας βοηθήσει να στρώσετε το τραπέζι, ούτε θα μαζεύει χωρίς γκρίνια το δωμάτιο του.
2. Φροντίστε να επιβραβεύετε την καλή συμπεριφορά και όχι την κακή. Φαίνεται προφανές αλλά δεν είναι. Για παράδειγμα: αν καμιά φορά παίρνετε γλυκό στο παιδί σας όταν φτάνετε στο ταμείο του σούπερ μάρκετ, του το παίρνετε για να ησυχάσει διότι τσιρίζει και σας φέρνει σε δύσκολη θέση ή ως επιβράβευση για να το ευχαριστήσετε που ήταν συνεργάσιμο και εξυπηρετικό;
3. Η στάση σας, εκτός από θετική, πρέπει να είναι και ξεκάθαρη. Ακόμη και οι θετικές οδηγίες δεν έχουν πολύ καλό αποτέλεσμα αν είναι ασαφείς. «Να είσαι φρόνιμος» είναι θετική οδηγία αλλά για ένα μικρό παιδί είναι εντελώς άσκοπη.
4. Εξαιρουμένων των έκτακτων περιστάσεων, όταν αναγκαστικά αφήνετε την επιχειρηματολογία για αργότερα, να λέτε πάντα στο παιδί σας γιατί πρέπει (ή δεν πρέπει) να συμπεριφερθεί με συγκεκριμένο τρόπο. Δεν είναι ανάγκη να δίνετε λεπτομερείς εξηγήσεις για το παραμικρό αίτημα, πόσω μάλλον να μπείτε σε διένεξη, αλλά αν θεωρείτε ότι του αρκεί το επιχείρημα «επειδή το λέω εγώ, δεν θα μπορέσει να εντάξει τη συγκεκριμένη οδηγία στον γενικό ‘οδηγό συμπεριφοράς’ που δημιουργεί στο νου του. «Βάλε το φτυάρι στη θέση του», λέτε ορισμένοι. Γιατί; Επειδή είναι επικίνδυνο; Επειδή είναι βρώμικο; Επειδή σπάει; Για να ξέρετε πού είναι όταν το χρειαστείτε; Αν του πείτε ότι είναι του μπαμπά, που δεν του αρέσει να αλλάζουν θέση στα πράγματά του, θα μπορέσει να εφαρμόσει αυτή τη σκέψη σε άλλες περιστάσεις. Αν όμως του πείτε: «Κάνε αυτό που σου λέω», δεν μαθαίνει τίποτα.
5. Προσπαθήστε να κρατάτε τα «μη» για τις περιπτώσεις που αποτελούν όντως κανόνα. Το να λέτε στο παιδί σας να μην κάνει κάτι έχει αποτέλεσμα μόνο όταν θέλετε να αποκλείσετε δια παντός μία συγκεκριμένη ενέργεια. Αν θέλετε απλώς να απαγορεύσετε μία συμπεριφορά τώρα, την παρούσα στιγμή και υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες, καλύτερα να αντιστρέψετε τη φράση σας και να τη διατυπώσετε με κατάφαση. Σκεφτείτε το γνωστό «μη με διακόπτεις όταν μιλάω». Επόμενο είναι να μην του δίνουν σημασία τα μικρά παιδιά, διότι σε πολλές περιπτώσεις οι ενήλικοι θέλουν να τους διακόπτουν – για να τους πουν ότι οι πατάτες βράζουν και ξεχειλίζει η κατσαρόλα, ότι το μωρό κλαίει ή ότι θέλουν να πάνε τουαλέτα. Η φράση «περίμενε λίγο σε παρακαλώ να τελειώσουμε τη συζήτησή μας» θα φέρει πολύ καλύτερη αντίδραση. Ορισμένα «μη» γίνονται κανόνες. Εάν τα περιορίζετε στο ελάχιστο, το παιδί θα τα αποδεχτεί εύκολα, ιδίως αν του εξηγείτε τους λόγους. Πείτε στο παιδί σας «μη σκαρφαλώσεις ποτέ σ’ αυτό το δέντρο, είναι επικίνδυνο». Ένας άλλος χρήσιμος κανόνας που ένα μικρό παιδί θα αποδεχθεί εύκολα είναι «μην περνάς ποτέ τον δρόμο μόνο σου», αρκεί να μην το στέλνετε απέναντι να σας πάρει εφημερίδα επειδή ο δρόμος που περνάει είναι μικρός. Τέλος, προσπαθήστε να περιορίσετε τους κανόνες σε συγκεκριμένα θέματα του παρόντος και αποφύγετε τους κανόνες σε θέματα αρχής που αφορούν όλη του τη ζωή.