Αν και τα αντισυλληπτικά προσφέρουν οφέλη στην γυναικεία υγεία, ορισμένες ενδέχεται να επωφεληθούν από την αποφυγή συγκεκριμένων τύπων προγεσταγόνου.
Η χρήση ορμονικής αντισύλληψης αποτελεί πλέον μια από τις πιο συχνές επιλογές των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας διεθνώς. Παρά τα πλεονεκτήματα που προσφέρει στον οικογενειακό προγραμματισμό και στη γενικότερη υγεία, το ζήτημα του πιθανού κινδύνου για εμφάνιση καρκίνου του μαστού από τα αντισυλληπτικά παραμένει κομβικό και συχνά δημιουργεί ανησυχία.
Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό JAMA αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα σουηδικά επιδημιολογικά εγχειρήματα.
Aνέλυσε δεδομένα περισσότερων από δύο εκατομμυρίων γυναικών και κοριτσιών ηλικίας 13 έως 49 ετών, σε διάστημα δεκατριών ετών, με στόχο να φωτίσει σε βάθος αυτό το κρίσιμο ζήτημα. Η Καθηγήτρια Θεραπευτικής – Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Παθολόγος (Θεραπευτική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου και η Αλεξάνδρα Σταυροπούλου (Βιολόγος), παραθέτουν τα κυριότερα σημεία της μελέτης.
Η μελέτη αξιοποίησε τα εκτεταμένα σουηδικά εθνικά μητρώα υγείας και φαρμακευτικών δεδομένων, επιτρέποντας να καταγραφεί με ακρίβεια όχι μόνο η έναρξη και διακοπή χρήσης αντισυλληπτικών, αλλά και οι εναλλαγές μεταξύ διαφορετικών τύπων σκευασμάτων.
Η καταγραφή περιέλαβε τόσο συνδυασμένες φόρμουλες οιστρογόνου–προγεσταγόνου όσο και σκευάσματα που περιέχουν αποκλειστικά προγεσταγόνα, σε ποικίλες μορφές: χάπια, ενδομήτρια συστήματα, εμφυτεύματα, επιθέματα και κολπικούς δακτυλίους.
Η λεπτομερής αυτή προσέγγιση επιτρέπει μια πιο ξεκάθαρη κατανόηση της σχέσης ανάμεσα στο είδος του προγεσταγόνου και στον κίνδυνο καρκίνου μαστού, κάτι που προηγούμενες μελέτες δεν είχαν καταφέρει με την ίδια σαφήνεια.
Στο σύνολο του πληθυσμού παρατηρήθηκαν 16.385 νέα περιστατικά καρκίνου μαστού. Η συγκριτική ανάλυση έδειξε ότι η χρήση οποιουδήποτε τύπου ορμονικής αντισύλληψης συνδέθηκε με μια μέτρια αύξηση κινδύνου. Η αύξηση αυτή αντιστοιχεί σε περίπου 13 επιπλέον περιστατικά καρκίνου μαστού ανά 100.000 γυναίκες ετησίως. Αν και ο σχετικός κίνδυνος φαίνεται αυξημένος, η απόλυτη αύξηση παραμένει μικρή, κάτι που έχει ιδιαίτερη σημασία για την ορθή ερμηνεία των ευρημάτων.
Ποιες είναι οι διαφορές στα αντισυλληπτικά
- Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα σημεία της μελέτης ήταν η διαφοροποίηση του κινδύνου ανάλογα με το είδος του προγεσταγόνου.
Τα σκευάσματα που περιέχουν δεσογεστρέλη ή τον ενεργό της μεταβολίτη, ετονογεστρέλη, εμφάνισαν υψηλότερες τιμές κινδύνου σε σύγκριση με τα αντίστοιχα που βασίζονται στη λεβονοργεστρέλη.
Η διαφορά παρατηρήθηκε τόσο στα χάπια όσο και στα εμφυτεύματα, με τα τελευταία να εμφανίζουν από τις υψηλότερες σχετικές αυξήσεις. Αντίθετα, προϊόντα όπως ο κολπικός δακτύλιος με ετονογεστρέλη ή τα χάπια με δροσπιρενόνη δεν έδειξαν στατιστικά σημαντική αύξηση, παρά την ευρεία χρήση τους.
- Η διάρκεια χρήσης φαίνεται επίσης να παίζει ρόλο.
Περίοδοι χρήσης κάτω του ενός έτους συνδέθηκαν με χαμηλή ή μη στατιστικά σημαντική αύξηση κινδύνου, ενώ από τα πέντε έως τα δέκα χρόνια παρατηρήθηκε σταθερή και προοδευτική αύξηση. Ειδικά η δεσογεστρέλη –είτε σε μονοφασικά σκευάσματα προγεσταγόνου είτε σε συνδυασμένες φόρμουλες– εμφάνισε ιδιαίτερα υψηλούς σχετικούς κινδύνους στη μακροχρόνια χρήση.
- Σημαντική ήταν επίσης η παρατήρηση ότι οι συνδυασμένες φόρμουλες οιστρογόνου–προγεσταγόνου συχνά εμφάνιζαν χαμηλότερο κίνδυνο σε σύγκριση με τα αντίστοιχα προγεσταγονικά σκευάσματα χωρίς οιστρογόνο, ακόμη και όταν περιείχαν τον ίδιο τύπο προγεσταγόνου.
Το εύρημα αυτό υποδηλώνει ότι το οιστρογόνο μπορεί να έχει τροποποιητική δράση, μειώνοντας κάποιες από τις επιδράσεις του προγεσταγόνου στον μαστικό ιστό. Ενισχυτικό αυτού είναι και το γεγονός ότι σκευάσματα με χαμηλότερη δόση οιστρογόνου σε συνδυασμό με δεσογεστρέλη εμφάνιζαν υψηλότερο κίνδυνο από εκείνα με μεγαλύτερη δόση.
Περιορισμοί της μελέτης
Όπως συμβαίνει σε κάθε επιδημιολογική μελέτη, υπάρχουν περιορισμοί. Η πραγματική συμμόρφωση των γυναικών για το πως και πότε παίρνουν τα αντισυλληπτικά δεν μπορεί να επιβεβαιωθεί πλήρως, ενώ παράγοντες όπως το οικογενειακό ιστορικό ή η ηλικία εμμηναρχής δεν ήταν διαθέσιμοι.
Παρόλα αυτά, οι εκτεταμένες αναλύσεις ευαισθησίας έδειξαν ότι οι ελλείψεις αυτές δεν φαίνεται να αλλάζουν ουσιαστικά τα συμπεράσματα. Η μεγάλη κλίμακα και η υψηλή ποιότητα των σουηδικών μητρώων επιτρέπουν μεγαλύτερη ακρίβεια από ό,τι στις περισσότερες διεθνείς μελέτες.
Το τελικό συμπέρασμα
Το πιο κρίσιμο σημείο για τον γενικό πληθυσμό είναι η ορθή αποτίμηση των ευρημάτων. Παρά τα στατιστικά σημαντικά αποτελέσματα, ο συνολικός κίνδυνος παραμένει μικρός. Τα αντισυλληπτικά με ορμόνες εξακολουθούν να προσφέρουν σημαντικά οφέλη για τη σωματική και αναπαραγωγική υγεία, όπως η αποφυγή μη προγραμματισμένων κυήσεων και η μειωμένη πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου ενδομητρίου και ωοθηκών. Η αύξηση του κινδύνου καρκίνου μαστού πρέπει να εκτιμάται πάντα μέσα σε αυτό το γενικότερο πλαίσιο.
Τα αποτελέσματα της μελέτης, όμως, διευκολύνουν μια πιο εξατομικευμένη συζήτηση ανάμεσα σε γυναίκες και επαγγελματίες υγείας. Γυναίκες με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο μαστού, είτε λόγω οικογενειακού ιστορικού είτε λόγω άλλων παραγόντων, ενδέχεται να επωφεληθούν από την αποφυγή συγκεκριμένων τύπων προγεσταγόνου, όπως η δεσογεστρέλη, ειδικά σε μακροχρόνια χρήση. Αντίθετα, άλλες επιλογές, όπως η λεβονοργεστρέλη ή η δροσπιρενόνη, φαίνεται να παρουσιάζουν χαμηλότερο προφίλ κινδύνου.
Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικότερο ίσως συμπέρασμα είναι ότι η ορμονική αντισύλληψη δεν αποτελεί ενιαία κατηγορία. Τα διάφορα σκευάσματα δεν είναι ισοδύναμα ως προς τις επιδράσεις τους στον μαστικό ιστό, και η επιλογή τους μπορεί πλέον να γίνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια.
Η μελέτη προσφέρει μια πολυεπίπεδη βάση δεδομένων η οποία μπορεί να ενισχύσει τον τρόπο με τον οποίο λαμβάνονται αποφάσεις γύρω από την αντισύλληψη, υπενθυμίζοντας ότι η ενημέρωση και η εξατομίκευση είναι το κλειδί για ασφαλείς και βιώσιμες επιλογές υγείας.
Φωτογραφία iStock
