Ο «πατριάρχης» του ελληνικού σινεμά, Φιλοποίμην Φίνος, και το success story της Φίνος Φιλμ

Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του πατριάρχη του ελληνικού κινηματογράφου, του κορυφαίου έλληνα κινηματογραφικού παραγωγού και ιδρυτή της «Finos Film», Φιλοποίμενος Φίνου, έγιναν την Πέμπτη 25 Απριλίου από την υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, στο πάρκο του σταθμού Λαρίσης. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από το υπουργείο Πολιτισμού και φιλοτέχνησε ο γλύπτης, Βαγγέλης Ηλίας.

Η προτομή βρίσκεται μεταξύ των οδών Ιουλιανού, Μεταξά, Σάμου και Δηληγιάννη, στην περιοχή όπου βρίσκονταν τα γραφεία και εργαστήρια της Φίνος Φιλμ, η οποία αποτελεί τη χρυσή εποχή του ελληνικού κινηματογράφου, με 187 διαχρονικές ταινίες που μας ταξιδεύουν στην Ελλάδα που αγαπήσαμε.

Στον χαιρετισμό της, η υπουργός Πολιτισμού, αφού παρατήρησε ότι αποδίδεται καθυστερημένα η τιμή στον Φιλοποίμενα Φίνο, εξήρε το πάθος του για τον κινηματογράφο, καταγράφοντας τους σταθμούς της τριαντάχρονης δημιουργικής διαδρομής του, η οποία συμπορεύεται με την ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου.

«Οι ταινίες του Φίνου επιδρούν καθοριστικά στον τρόπο με τον οποίο προσλαμβάνουμε σήμερα την Ελλάδα του 1950, του 1960 και του 1970. Ατάκες από αυτές τις ταινίες αποτελούν, ακόμη και σήμερα, σημείο αναφοράς στις συζητήσεις όλων μας, φιλικές και επισημότερες, έχοντας παρεισδύσει ακόμη και στον δημόσιο λόγο μας», είπε χαρακτηριστικά.

Ο «πατριάρχης» του ελληνικού κινηματογράφου

Ο Φιλοποίμην Φίνος ήταν κατά γενική ομολογία ο άνθρωπος που ξυπνούσε, ανέπνεε και ζούσε για τις ταινίες και τον κινηματογράφο. Και αυτός ήταν και ο λόγος που δεν είχε ποτέ στη ζωή του χρήματα. Ο ίδιος έλεγε: «Με αποκαλούν μεγιστάνα όσοι δεν με γνωρίζουν. Δεν είμαι, και πραγματικά δεν με ενδιαφέρει να μαζέψω χρήματα. Ζω άνετα κι αυτό μου φτάνει. Ως επιχειρηματίας, είμαι μάλλον αποτυχημένος». Πάντα έμενε στο ενοίκιο και μόνο προς τη «δύση» του προνόησε να αγοράσει διαμέρισμα στην περιοχή της Σχολής Ευελπίδων.

Γεννήθηκε στην Κάτω Τιθορέα Λοκρίδας το 1908 και η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όταν ο ίδιος ήταν ακόμη σε νηπιακή ηλικία. Ο πατέρας του, αν και γιατρός, είχε γίνει ένας από τους πιο γνωστούς κινηματογραφικούς επιχειρηματίες. Είχε αίθουσες στην Αθήνα και την επαρχία, με πιο γνωστή το «Αλκαζάρ», το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο θερινό σινεμά της πρωτεύουσας. Ένα μέρος που αποτέλεσε σημείο αναφοράς στην πορεία του Φίνου, αφού εκεί δέχτηκε τα πρώτα ερεθίσματα της έβδομης τέχνης, εκεί άρχισε να οραματίζεται. Από τότε χρονολογείται η μαρτυρούμενη από όλους όσοι δούλεψαν μαζί του λατρεία του για τα μηχανήματα και την τεχνική του κινηματογράφου. Στη συνέχεια, ικανοποίησε την πατρική απαίτηση να σπουδάσει αρχικά νομικά στην Αθήνα και έπειτα πολιτικές επιστήμες στη Γερμανία, αλλά ο κινηματογράφος τον κέρδισε για πάντα.

Το 1939 γύρισε «Το τραγούδι του χωρισμού», την πρώτη και τελευταία ταινία που σκηνοθέτησε. Η απόφασή του να είναι αυτή η τελευταία του ταινία αποδεικνύει την ωριμότητά του. Είχε συνειδητοποιήσει νωρίς ποιες ήταν οι κλίσεις του, η δημιουργική του δύναμη, τα χαρίσματά του. Ίσως το μεγάλο μυστικό της επιτυχίας του Φίνου να έγκειται ακριβώς σε αυτό: Αντιλήφθηκε, αυτός ο μεγάλος λάτρης του σινεμά, ότι δεν έκανε για σκηνοθέτης και αποφάσισε να υπηρετήσει τη μεγάλη του αγάπη από άλλη θέση και να αναδειχθεί ο μεγαλύτερος έλληνας παραγωγός όλων των εποχών, ένα φαινόμενο μάλλον ανεπανάληπτο.

Ο Φιλοποίμην Φίνος μέσα σε τρεις δεκαετίες έστησε μια αυτοκρατορία. Ανέδειξε πλήθος ηθοποιών, σκηνοθετών, σεναριογράφων, τεχνικών και «σφράγισε» όσο κανείς άλλος τη χρυσή εποχή του ελληνικού κινηματογράφου. Με πυξίδα το πάθος του για το σινεμά, ο άνθρωπος αυτός κατάφερε να φτιάξει, να εξελίξει και να απογειώσει τον κινηματογράφο στη χώρα μας.

Ο Φίνος το 1943 ίδρυσε τη Φίνος Φιλμ. Με τους συνεργάτες του και με υποτυπώδη μέσα, διέσωσαν σε φιλμ σκηνές πολύτιμες της κατοχικής Αθήνας. Οι γερμανοί κατακτητές εκτέλεσαν τον πατέρα του, συνέλαβαν τον ίδιο και κατέστρεψαν τις ταινίες των Επικαίρων του. Είχε, όμως, προλάβει να κρύψει ορισμένα αρνητικά, που αποτελούν μέχρι σήμερα μοναδικά τεκμήρια της Κατοχής. Με την Απελευθέρωση, ξεκίνησε η απογείωση. Ο Φιλοποίμην Φίνος, μέσα σε τρεις δεκαετίες, έστησε, με τη συνεχή αρωγή και στήριξη της αγαπημένης συζύγου του, Τζέλλας, μια αυτοκρατορία. Γιατί η Φίνος Φιλμ, που παρήγαγε και έστειλε στις αίθουσες 187 ταινίες, δίκαια κέρδισε τον τίτλο του ελληνικού Χόλιγουντ.

Ένας αμετανόητος ρομαντικός του σινεμά

Ο Φιλοποίμην Φίνος ήταν ένας αμετανόητος ρομαντικός του σινεμά, που αρνιόταν πεισματικά να κάνει τηλεόραση, και παράλληλα ένας εξαιρετικά επιτυχημένος επιχειρηματίας, με απόλυτη γνώση της οικονομικής και εμπορικής διάστασης του κινηματογράφου, αλλά και ένστικτο στις προτιμήσεις του κοινού. 

Ήταν ένας μεγάλος οραματιστής, σχεδόν στα όρια του χιμαιρικού εγχειρήματος, που έστησε στα Σπάτα ένα από τα μεγαλύτερα και τελειότερα στούντιο σε όλη την Ευρώπη, ακριβώς την εποχή που άρχιζε η επέλαση της τηλεόρασης, αλλά, ταυτόχρονα, και ένας πραγματικός εργάτης του φιλμ που μπορούσε με άνεση να αναλάβει οποιονδήποτε ρόλο στην αλυσίδα της παραγωγής.

Γιατί ο Φίνος, όπως βεβαιώνουν όσοι τον έζησαν, ήταν πανταχού παρών, σε όλα τα στάδια της παραγωγής. Με το κατσαβίδι του πάντα ανά χείρας, έτοιμος να διορθώσει κάθε βλάβη ή να στήσει εκ του μηδενός μια ευρεσιτεχνία. Συνδύαζε τη λατρεία του σινεμά που μοιράζεται κάθε ερασιτέχνης με τις δεξιότητες, τον σχεδιασμό και την ικανότητα επιβολής ενός επαγγελματία.

Το τέλος

Τη δεκαετία του ’70 ξεκίνησε η εποχή της τηλεόρασης και η κρίση του κινηματογράφου με τα εισιτήρια να λιγοστεύουν όλο και περισσότερο. Ο Νίκος Φώσκολος γύρισε σε παραγωγή Φίνος Φιλμ την «Υπολοχαγό Νατάσσα», που έγινε η πιο εμπορική ταινία όλων των εποχών στην ιστορία του ελληνικού κινηματογράφου. Ο Φίνος τότε δήλωσε: «Είδατε; Δεν υπάρχει κρίση. Μόνο κρίση ιδεών και σεναρίων». Τα τελευταία επτά χρόνια της ζωής του Φίνου, μέχρι τον θάνατό του, στις 26 Ιανουαρίου του 1977, τα πέρασε με εγχειρήσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό λόγω του καρκίνου. Η τελευταία ταινία του ήταν «Ο κυρ Γιώργης εκπαιδεύεται». «Για την τιμή των όπλων», όπως είπε. Λίγες ημέρες μετά την πρεμιέρα της ταινίας στους κινηματογράφους, έκλεισε για πάντα τα μάτια του ο Φιλοποίμην Φίνος.

Μετά τον θάνατο του Φίνου το 1977, ο ελληνικός κινηματογράφος άλλαξε, αμετάκλητα και ριζικά, σε όλα του: θεματολογία, ρυθμός και συχνότητα παραγωγών, σχέση ταινιών και κοινού. Είχε έρθει, ασφαλώς, το πλήρωμα του χρόνου για τις αλλαγές, ήταν όμως η απώλεια του Φίνου που τις επιτάχυνε και τις άφησε να εκδηλωθούν σε όλη τους τη διάσταση.

Ο Φιλοποίμην Φίνος είναι μια από τις σημαντικότερες μορφές της σύγχρονης πολιτιστικής ιστορίας του τόπου μας. Η σύζυγός του, Τζέλλα, είχε πει: «Όλη του τη ζωή την είχε δώσει και την είχε αφιερώσει στον κινηματογράφο και μόνο. Το σπίτι, η διασκέδαση, η ψυχαγωγία ήταν δεύτερο πλάνο για μας».

O Φίνος αφοσιώθηκε πλήρως στη δουλειά του. Δεν είχε κοινωνική ζωή και δεν τον ενδιέφεραν οι κοσμικές εμφανίσεις και οι δημόσιες σχέσεις. Οι διασκεδάσεις και τα γλέντια ήταν μετρημένα. Δεν ζήτησε ποτέ βοήθεια από το κράτος, παρά το γεγονός ότι τον συνέδεε μακρά φιλία με τον επί χρόνια πρωθυπουργό εκείνης της περιόδου, Κωνσταντίνο Καραμανλή. Όσα χρήματα κέρδιζε από τις ταινίες του τα επένδυε στις επόμενες. Όπως, άλλωστε, έχει πει και ο ίδιος: «Στο τέλος μιλάει το πανί».

Τα αποκαλυπτήρια της προτομής του Φίνου στο πάρκο του Σταθμού Λαρίσης

Ανάμεσα στους καλλιτέχνες που τίμησαν με την παρουσία τους τη μνήμη του μεγάλου οραματιστή Φίνου ήταν κάποιοι από τους μεγάλους σταρ της Φίνος Φιλμ, όπως η Ζωζώ Σαπουντζάκη, ο Γιάννης Βογιατζής, ο Δημήτρης Καλλιβωκάς, η Μαρία Ιωαννίδου, η Καίτη Ιμπροχώρη, η Μέλπω Ζαρόκωστα και ο Κώστας Πρέκας.

Εκεί ήταν επίσης η κόρη του Κώστα Βουτσά, Σάντρα, οι κόρες του Ντίνου Ηλιόπουλου, Χίλντα και Εβίτα, η σύζυγος του Θεόδωρου Αγγελόπουλου και παραγωγός, Φοίβη Αγγελοπούλου, ο πρόεδρος του ΣΕΗ, Σπύρος Μπιμπίλας, ο φωτογράφος, Γιώργος Αρβανίτης, η μακιγιέζ, Αργυρώ Κουρουπού, ο ηθοποιός, Σταμάτης Γαρδέλης, ο κριτικός κινηματογράφου, Ιάσων Τριανταφυλλίδης και ο κινηματογραφιστής και ένας εκ των εμπνευστών του έργου, Νίκος Καβουκίδης.

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν ακόμα ο υφυπουργός Πολιτισμού, Χρίστος Δήμας, ο δήμαρχος Αθηναίων, Χάρης Δούκας, ο πρώην δήμαρχος Αθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης, με τη συνεργασία του οποίου είχε αναληφθεί η συγκεκριμένη πρωτοβουλία, και εκπρόσωποι του κινηματογραφικού κόσμου.