Καρκίνος του προστάτη: Τι περιλαμβάνει ο προληπτικός έλεγχος μετά τα 40

Ο καρκίνος του προστάτη μετά τα 50 αυξάνεται σημαντικά σε συχνότητα, όμως η ενημέρωση και ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να ξεκινούν ήδη από τα 40, ιδιαίτερα αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Η νόσος εξελίσσεται συνήθως αργά, και όταν διαγνωστεί έγκαιρα αντιμετωπίζεται με πολύ καλά αποτελέσματα.

Ο προστάτης είναι ένας μικρός αδένας σε σχήμα καρυδιού που βρίσκεται κάτω από την ουροδόχο κύστη και περιβάλλει την ουρήθρα. Παράγει υγρό που συμβάλλει στη γονιμότητα και στην κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Με την πάροδο της ηλικίας μπορεί να εμφανίσει καλοήθεις αλλοιώσεις, όπως η υπερπλασία, αλλά και κακοήθεις, όπως ο καρκίνος. Το πρόβλημα είναι ότι στα πρώτα στάδια ο καρκίνος του προστάτη είναι «σιωπηλός», χωρίς εμφανή συμπτώματα, και μόνο ο έλεγχος μπορεί να τον αποκαλύψει.

Παράγοντες κινδύνου

Η ηλικία αποτελεί τον ισχυρότερο παράγοντα. Πάνω από το 60% των περιστατικών καρκίνου του προστάτη διαγιγνώσκονται μετά τα 65 έτη.
Η κληρονομικότητα επίσης παίζει σημαντικό ρόλο: ένας άνδρας με πατέρα ή αδερφό που είχε καρκίνο του προστάτη έχει 2–3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσει. Επιπλέον, γενετικές μεταλλάξεις όπως BRCA1 και BRCA2, γνωστές από τον καρκίνο μαστού, συνδέονται και με αυξημένο κίνδυνο για τους άνδρες.Τέτοιες γενετικές μεταλλάξεις παρατηρούνται στην Ελλάδα και αποτελούν αντικείμενο έρευνας για μελλοντικές θεραπείες .

Ο τρόπος ζωής επηρεάζει επίσης την πιθανότητα εμφάνισης. Διατροφή πλούσια σε ζωικά λίπη και κόκκινο κρέας, η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή σχετίζονται με υψηλότερο κίνδυνο. Αντίθετα, η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών και ψαριών φαίνεται να προστατεύει. Μελέτη του World Cancer Research Fund έδειξε ότι άνδρες που καταναλώνουν συχνά τρόφιμα πλούσια σε λυκοπένιο (ντομάτες, καρπούζι) έχουν έως και 18% χαμηλότερο κίνδυνο.

Κάπνισμα και υπερβολικό αλκοόλ συνδέονται με πιο επιθετικές μορφές καρκίνου και αυξημένη θνησιμότητα. Αντίθετα, η μέτρια κατανάλωση κόκκινου κρασιού, λόγω αντιοξειδωτικών ουσιών, φαίνεται σε ορισμένες μελέτες να βελτιώνει την αγγειακή υγεία.

Καρκίνος του προστάτη: Ο προληπτικός έλεγχος μετά τα 40

Η πρόληψη σώζει ζωές. Ο έλεγχος με PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο) στο αίμα αποτελεί το βασικότερο εργαλείο. Ωστόσο, δεν είναι απόλυτος δείκτης, αφού μπορεί να αυξηθεί και σε καλοήθεις παθήσεις όπως η υπερπλασία ή η προστατίτιδα. Γι’ αυτό η αξιολόγηση γίνεται από τον ουρολόγο, που θα συνδυάσει το PSA με τη δακτυλική εξέταση.

Η σύσταση είναι:

• Για τον γενικό πληθυσμό, ο έλεγχος ξεκινά στα 50.
• Για άνδρες με οικογενειακό ιστορικό, από τα 45.
• Για άνδρες με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό ή μεταλλάξεις(περισσότεροι απο 2 συγγενείς με ιστορικό καρκίνου του προστάτη), ακόμη και από τα 40.

Σε περιπτώσεις όπου οι εξετάσεις είναι αμφίβολες, χρησιμοποιείται πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία που επιτρέπει ακριβέστερη εκτίμηση και καθοδηγεί αν χρειάζεται βιοψία. Σύμφωνα με το New England Journal of Medicine (2018), η χρήση μαγνητικής τομογραφίας μείωσε τις περιττές βιοψίες έως και 25% την τελευταία 5ετία.

Συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν

Στα αρχικά στάδια ο καρκίνος του προστάτη δεν προκαλεί ενοχλήματα. Σε πιο προχωρημένες μορφές, όμως, μπορεί να παρουσιαστούν:

• δυσκολία στην έναρξη ή στη ροή της ούρησης,
• συχνουρία, ιδιαίτερα τη νύχτα,
• αίμα στα ούρα ή στο σπέρμα,
• πόνος στη μέση, στη λεκάνη ή στα οστά.

Τα συμπτώματα αυτά δεν είναι αποκλειστικά του καρκίνου και συχνά οφείλονται σε καλοήθεις παθήσεις. Ωστόσο, αποτελούν λόγο άμεσης εξέτασης από ουρολόγο.

Θεραπευτικές επιλογές

Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο και τον ρυθμό ανάπτυξης του όγκου.

• Ενεργή παρακολούθηση: ενδείκνυται για μικρούς, βραδέως εξελισσόμενους όγκους, κυρίως σε ηλικιωμένους.
• Χειρουργική αφαίρεση: η ριζική προστατεκτομή, σήμερα συχνά με ρομποτική ή λαπαροσκοπική τεχνική, προσφέρει υψηλά ποσοστά ίασης.
• Ακτινοθεραπεία: χρησιμοποιείται ως εναλλακτική ή σε συνδυασμό με χειρουργείο.
• Ορμονοθεραπεία και χημειοθεραπεία: για πιο προχωρημένες περιπτώσεις.
• Νεότερες θεραπείες: ανοσοθεραπεία και στοχευμένοι βιολογικοί παράγοντες προσφέρουν ελπίδα για πιο εξατομικευμένη αντιμετώπιση στο μέλλον.

Η επιλογή θεραπείας γίνεται εξατομικευμένα, με στόχο όχι μόνο την ίαση αλλά και τη διατήρηση της ποιότητας ζωής.Κρίνεται αναλογα με το στάδιο της νόσου, την ηλικία του ασθενή και την γενική εικόνα του, την ποιότητα ζωής και την σεξουαλική λειτουργία.

Ο ρόλος της πρόληψης και της καθημερινότητας

Η πρόληψη του καρκίνου του προστάτη δεν περιορίζεται στις ιατρικές εξετάσεις. Ο τρόπος ζωής έχει ουσιαστική σημασία:

•  ισορροπημένη διατροφή με φρούτα, λαχανικά, ψάρια και ελαιόλαδο,
• περιορισμός κόκκινου κρέατος και επεξεργασμένων τροφών,
• συστηματική άσκηση τουλάχιστον 150 λεπτών την εβδομάδα,
• αποφυγή καπνίσματος και υπερβολικής κατανάλωσης αλκοόλ,
• διατήρηση φυσιολογικού σωματικού βάρους.

Μελέτη στο Lancet Oncology (2019) έδειξε ότι η σωματική άσκηση μειώνει σημαντικά τον κίνδυνο επιθετικών μορφών καρκίνου του προστάτη.

Ο καρκίνος του προστάτη είναι μια συχνή αλλά αντιμετωπίσιμη νόσος, ιδιαίτερα όταν διαγνωστεί έγκαιρα. Ο άνδρας μετά τα 40 πρέπει να γνωρίζει τη σημασία του τακτικού προληπτικού ελέγχου, της επίσκεψης σε ουρολόγο και της υιοθέτησης υγιεινού τρόπου ζωής. Η έγκαιρη διάγνωση δίνει τη δυνατότητα για θεραπείες με εξαιρετικά αποτελέσματα και καλή ποιότητα ζωής.

Φωτογραφία: iStock