Στην προσωπική ή επαγγελματική ζωή μας, όλοι μπορεί κάποια στιγμή να έχουμε μείνει σιωπηλοί σε κάποιο σχόλιο, ένα αίτημα ή μια πράξη, με την οποία μπορεί να διαφωνούμε, θέλοντας να αποφύγουμε την αντιπαράθεση και να διατηρήσουμε την ηρεμία.
Αυτή η άβολη κατάσταση έχει όνομα: Είναι το άγχος υπαινιγμού. Πρόκειται για τον φόβο ότι εάν αντιδράσεις θα υπονοήσεις κάτι αρνητικό για κάποιον άλλον.
Η Sunita Sah, βραβευμένη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Cornell, ειδικός στην οργανωσιακή ψυχολογία, εξηγεί στο Psychology Today, γιατί συχνά σιωπούμε ενώ η συνείδησή μας μας ωθεί να μιλήσουμε, και πώς η κατανόηση αυτής της έντασης μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που παίρνουμε αποφάσεις.
Το άγχος υπαινιγμού μας κάνει να λέμε «ναι» ενώ θέλουμε να πούμε «όχι». Είναι ο λόγος που γελάμε με σχόλια που μας ενοχλούν, που αναλαμβάνουμε δουλειές που δεν θέλουμε, και που αφήνουμε τη δυσφορία να σιγοβράζει στη σιωπή.
Νομίζουμε πως έτσι είμαστε ευγενικοί. Νομίζουμε πως έτσι είμαστε «καλοί». Αλλά μερικές φορές, το να είσαι καλός σού στερεί το να κάνεις το σωστό.
Η κρυφή πίεση της ευγένειας
Το άγχος υπαινιγμού δεν είναι κάποια διαταραχή· είναι μια κοινή ψυχολογική ένταση. Εμφανίζεται σε μεγάλες και μικρές στιγμές:
- Όταν αποδέχεσαι αμφίβολες συμβουλές από κάποιον ειδικό, επειδή η άρνηση μπορεί να υπονοεί ότι δεν τον εμπιστεύεσαι.
- Όταν γελάς με ένα προσβλητικό αστείο για να μη φανεί ότι θεωρείς το άτομο αγενές.
- Όταν συμφωνείς με ένα σχέδιο που απεχθάνεσαι, γιατί η διαφωνία μοιάζει σαν να λες πως ο προϊστάμενος σου ή ο συνάδελφός σου δεν είναι ικανός.
Απορροφούμε πόνο – συναισθηματικό, σωματικό, ηθικό – για να προστατεύσουμε τα συναισθήματα των άλλων και να διατηρήσουμε την κοινωνική αρμονία. Όμως αυτό έχει κόστος.
Με τον καιρό, αυτό το μοτίβο μας εκπαιδεύει να παρακάμπτουμε τη συνείδησή μας για χάρη της κοινωνικής ευκολίας. Και ενώ αυτό μπορεί να λειαίνει τις σχέσεις προσωρινά, μπορεί να γίνει επικίνδυνο – σε εργασιακά περιβάλλοντα ακόμα και σε προσωπικές σχέσεις – καθώς η σιωπή επιτρέπει τη ζημιά.
Η επιστήμη πίσω από το φαινόμενο
Δεκαετίες ερευνών στη συμπεριφορική ψυχολογία εξηγούν γιατί αυτό το μοτίβο είναι τόσο διαδεδομένο.
Τα περίφημα πειράματα συμμόρφωσης του Solomon Asch έδειξαν ότι οι άνθρωποι συχνά αρνούνται την ίδια τους την αντίληψη για να ταιριάξουν με την ομάδα. Οι μελέτες υπακοής του Stanley Milgram αποκάλυψαν μέχρι πού μπορεί να φτάσει κάποιος για να υπακούσει σε εξουσία, ακόμα και αν αυτό συγκρούεται με τις αξίες του.
Το άγχος υπαινιγμού προσθέτει κάτι ξεχωριστό: τη σύγκρουση ανάμεσα στη συμμόρφωση και τη συνείδηση, ακόμα κι όταν δεν υπάρχει φανερή εξουσία, ή όταν απέναντί μας είναι απλώς ένα άτομο, φίλος ή σύντροφος.
Σε μελέτη που πραγματοποίησε η Sunita Sah, συμμετέχοντες έπρεπε να επιλέξουν ανάμεσα σε 5 δολάρια μετρητά ή σε μια λοταρία με μικρότερο μέσο όρο κέρδους. Οι περισσότεροι επέλεγαν το εγγυημένο ποσό. Όταν όμως ο σύμβουλος συνέστηνε απλώς τη λοταρία, τα ποσοστά συμμόρφωσης διπλασιάστηκαν. Όταν μάλιστα τους αποκάλυψε ότι ο ίδιος θα έπαιρνε μπόνους αν επέλεγαν τη λοταρία, η συμμόρφωση διπλασιάστηκε ξανά.
Παραδόξως, μετά από αυτή τη δήλωση, οι συμμετέχοντες τον εμπιστεύονταν λιγότερο – αλλά τον ακολουθούσαν περισσότερο. Γιατί; Επειδή η άρνηση φαινόταν σαν κατηγορία: ότι είναι ιδιοτελής. Ήταν πιο εύκολο να συμμορφωθούν παρά να υπονοήσουν δυσπιστία. Αυτό είναι το άγχος υπαινιγμού εν δράσει.
Η στιγμή πριν το θάρρος
Οι περισσότεροι προσπαθούμε να καταπνίξουμε αυτή την ένταση. Λέμε στον εαυτό μας: «Δεν αξίζει να κάνω θέμα», «Μην είσαι παράξενος», «Άστο να περάσει.» Όμως αυτή η ένταση δεν είναι αδυναμία – είναι επίγνωση. Είναι η εσωτερική πυξίδα που μας λέει ότι «κάτι δεν πάει καλά».
Αν δεν είχες καμία δύναμη, δεν θα ένιωθες τίποτα. Η δυσφορία δείχνει πως οι αξίες σου είναι ενεργές. Είναι σήμα να σταματήσεις – όχι απαραίτητα για να επαναστατήσεις, αλλά για να στοχαστείς.
Όταν μάθουμε να ερμηνεύουμε αυτό το αίσθημα όχι ως φόβο αλλά ως πληροφορία, τότε γίνεται πηγή ηθικής διαύγειας. Γιατί η πραγματική πρόκληση δεν είναι μόνο να αντισταθείς στην εξουσία, είναι να αντισταθείς στην παρόρμηση να σωπάσεις.
Από τη συμμόρφωση στην ακεραιότητα
Η αντίσταση δεν χρειάζεται να είναι εκκωφαντική. Μερικές φορές μπορεί να εκφραστεί απλώς σαν: «Όχι, δεν μου φαίνεται σωστό» ή «χρειάζομαι χρόνο να το σκεφτώ» ή «όχι, ευχαριστώ».
Αυτές είναι μικρές πράξεις ακεραιότητας που σε κρατούν συνδεδεμένο με τις αξίες σου. Με τον καιρό, διαμορφώνουν αυτό που η Sunita Sah αποκαλεί «πρακτική αντίστασης», μια συνήθεια να προσέχεις πότε το σώμα σου σφίγγεται, η αναπνοή σου αλλάζει, η συνείδησή σου διαταράσσεται.
Ο στόχος δεν είναι να απορρίπτεις τις απόψεις των άλλων ή να αμφισβητείς κάθε μορφή εξουσίας. Είναι να παραμείνεις σε επαφή με εκείνο το εσωτερικό σήμα που σου θυμίζει ποιος είσαι και τι έχει σημασία για σένα. Οπότε, την επόμενη φορά που θα νιώσεις αυτή την ενόχληση, στο σώμα και στο μυαλό, μην βιαστείς να την αγνοήσεις. Δεν είναι αδυναμία – είναι η στιγμή πριν το θάρρος.
[penci_related_posts title=”ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:” number=”8″ style=”grid” align=”none” displayby=”cat” orderby=”random”]
