Πόσα είδη φακών μπορούν να χρησιμοποιηθούν κατά την επέμβαση και πως επιλέγεται ο κατάλληλος τύπος.
Οι ενδοφθάλμιοι φακοί (ενδοφακοί) που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία του καταρράκτη, δεν διορθώνουν μόνο το θόλωμα της όρασης που οφείλεται στην ανάπτυξή του. Μπορούν να αποκαταστήσουν και διαθλαστικά σφάλματα, όπως η μυωπία, η πρεσβυωπία ή ο αστιγματισμός.
Ο καταρράκτης αποτελεί παγκοσμίως την κύρια αιτία σοβαρής διαταραχής της όρασης και τύφλωσης, κυρίως στους ηλικιωμένους. Χαρακτηρίζεται από προοδευτική θόλωση του φυσικού φακού του οφθαλμού, ο οποίος χρησιμεύει στην εστίαση των ακτίνων του φωτός στο εσωτερικό του.
Ο φακός αυτός φυσιολογικά είναι διαυγής σαν κρύσταλλο, γι’ αυτό και ονομάζεται κρυσταλλοειδής φακός. Με την πάροδο του χρόνου χάνει την διαύγειά του, λόγω αλλαγών στη δομή των πρωτεϊνών του.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, σχεδόν 17% του παγκόσμιου πληθυσμού πάσχει από καταρράκτη. Υπολογίζεται ότι στις ανεπτυγμένες χώρες προσβάλλει σχεδόν έναν άνθρωπο στους πέντε στις ηλικίες 65-74 ετών. Μετά τα 80 έτη, πάνω από το 50% του πληθυσμού παρουσιάζει καταρράκτη ή έχει υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση για την αντιμετώπισή του.
«Ο καταρράκτης δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με φάρμακα, ούτε διορθώνεται με γυαλιά. Η χειρουργική επέμβαση είναι η μοναδική αποτελεσματική θεραπεία γι’ αυτόν. Είναι η συχνότερη χειρουργική διαδικασία παγκοσμίως και θεωρείται ευρέως ασφαλής και αποτελεσματική», αναφέρει ο χειρουργός οφθαλμίατρος δρ Κωνσταντίνος X. Καραμπάτσας, αναπληρωτής καθηγητής Οφθαλμολογίας στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής και λέκτορας στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ, στην Αγγλία.
Δεν είναι όλοι ίδιοι
Η επέμβαση συνίσταται στην αφαίρεση του θολωμένου κρυσταλλοειδούς φακού του οφθαλμού και την αντικατάστασή του με έναν τεχνητό φακό που ονομάζεται ενδοφακός (ή ενδοφθάλμιος φακός – IOL).
Αυτοί οι τεχνητοί φακοί, όμως, δεν είναι όλοι οι ίδιοι. Στην πραγματικότητα «δεν υπάρχει μόνο ένας τύπος ενδοφθάλμιων φακών, αλλά πολλοί και διαφορετικοί που καλύπτουν τις διαφορετικές ανάγκες όρασης των ασθενών», εξηγεί ο καθηγητής.
Ειδικότερα, κάποιοι προσομοιώνουν τις διαθλαστικές ιδιότητες του φυσικού φακού και επιτρέπουν την καλή όραση σε μία, δύο ή τρεις αποστάσεις (κοντά, ενδιάμεση απόσταση, μακριά) μετά την επέμβαση. Άλλοι τύποι ενδοφακών επιτρέπουν τη διόρθωση πρόσθετων διαταραχών όρασης, όπως της πρεσβυωπίας ή του αστιγματισμού.
«Ο τύπος που θα επιλεγεί, καθορίζεται πριν από την επέμβαση, κατά τη συζήτηση κάθε ασθενούς με τον θεράποντα οφθαλμίατρό του», τονίζει ο κ. Καραμπάτσας. Ειδικότερα, οι κύριοι τύποι ενδοφθάλμιων φακών που χρησιμοποιούνται είναι οι εξής:
Μονoεστιακοί ενδοφακοί
Οι φακοί αυτοί έχουν ένα εστιακό σημείο που παρέχει καθαρή όραση σε μία απόσταση (μακρινή ή κοντινή). Συνήθως επιλέγονται για μακρινή όραση. Επομένως για τις πιο κοντινές αποστάσεις οι ασθενείς μπορεί να χρειάζονται γυαλιά.
Οι σύγχρονοι μονοεστιακοί ενδοφακοί είναι συγχρόνως και ασφαιρικοί. Με αυτό τον τρόπο επιτρέπουν την ακριβή εστίαση των ακτίνων του φωτός στον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού, παρέχοντας καλύτερη ποιότητα εικόνας και καλύτερη αντίθεση (contrast) έναντι των σφαιρικών μονοεστιακών ενδοφακών. Αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό για καλή νυχτερινή όραση, ειδικά κατά την οδήγηση.
Πολυεστιακοί ενδοφακοί
Παρέχουν πρόσθετα σημεία εστίασης (για μακρινή και για κοντινή όραση) έναντι των μονοεστιακών ενδοφακών. Αυτό επιτρέπει στους ασθενείς να βλέπουν με οξύτητα σε διαφορετικές αποστάσεις και να απολαμβάνουν μεγαλύτερη (ή ακόμη και πλήρη) απεξάρτηση από τη χρήση γυαλιών.
Οι πολυεστιακοί φακοί δεν αντιμετωπίζουν μόνο τον καταρράκτη, αλλά και την πρεσβυωπία. Δεν μπορούν όμως να τους ανεχθούν εξίσου καλά όλοι οι ασθενείς. Μερικοί ασθενείς μπορεί να παραπονιούνται ότι βλέπουν φωτεινούς κύκλους (άλως) γύρω από τις πηγές φωτός, ιδίως τη νύχτα.
Τριπλοεστιακοί ενδοφακοί
Είναι ακόμη πιο εξελιγμένοι ενδοφθάλμιοι φακοί. Διαθέτουν τρία σημεία εστίασης για μακρινή, ενδιάμεση και κοντινή όραση.
Έχουν σχεδιαστεί για να προβάλλουν πολλαπλές εικόνες στον αμφιβληστροειδή, τις οποίες ο εγκέφαλος συνδυάζει σε μια ευκρινή εικόνα, επιτρέποντας στους ασθενείς να βλέπουν αντικείμενα με σαφήνεια σε διάφορες αποστάσεις.
Έτσι επιτρέπουν την καθαρή μακρινή όραση, την άνετη ανάγνωση σε κοντινή απόσταση, αλλά και καλή ενδιάμεση όραση, η οποία είναι απαραίτητη για την εκτέλεση δραστηριοτήτων όπως η μαγειρική ή η εργασία με ηλεκτρονικούς υπολογιστές.
Με τη χρήση τους πολλοί δεν χρειάζεται πλέον να φορούν γυαλιά μετά την επέμβαση καταρράκτη.
Ενδοφακοί αυξημένου βάθους εστίασης (EDoF)
Είναι νέοι, προηγμένης τεχνολογίας ενδοφθάλμιοι φακοί, που παρέχουν ευρύ φάσμα εστίασης. Έτσι επιτρέπουν στους ασθενείς να βλέπουν καθαρά σε ενδιάμεσες και σε μεγάλες αποστάσεις.
Συνδυάζουν τα πλεονεκτήματα των μονοεστιακών και των πολυεστιακών ενδοφακών, επιτρέποντας την εκτέλεση δραστηριοτήτων σε ενδιάμεσες έως μακρινές αποστάσεις χωρίς την ανάγκη για χρήση διορθωτικών γυαλιών. Γυαλιά ανάγνωσης μπορεί να είναι απαραίτητα μόνο για τις πιο κοντινές αποστάσεις (π.χ. ανάγνωση μικρών γραμμάτων).
Ένα ισχυρό πλεονέκτημά τους είναι ότι γίνονται καλά ανεκτοί από τους ασθενείς, δίχως να προκαλούν τις ενοχλήσεις στη νυχτερινή όραση που μερικές φορές παρατηρούνται με τους πολυεστιακούς φακούς. Επιπλέον, στην αστιγματική τους εκδοχή (toric) επιτρέπουν την ακριβή διόρθωση και του αστιγματισμού.
Αστιγματικοί (τορικοί) ενδοφακοί
Είναι ειδικά σχεδιασμένοι ενδοφθάλμιοι φακοί οι οποίοι εκτός από τον καταρράκτη, διορθώνουν και τον προϋπάρχοντα αστιγματισμό του ασθενούς. Είναι διαθέσιμοι σε μονοεστιακά, πολυεστιακά και τριπλοεστιακά οπτικά μοντέλα.
Η τοποθέτησή τους απαιτεί ακριβείς μετρήσεις του οφθαλμού του ασθενούς, με σύγχρονη τεχνολογία, για την κατάλληλη επιλογή του ενδοφακού. Επιπλέον, απαιτείται από τον χειρουργό άριστη χειρουργική τεχνική και δεξιοτεχνία, τονίζει ο κ. Καραμπάτσας.
Ενδοφακοί με φίλτρο για δέσμευση της μπλε ακτινοβολίας
Αυτοί οι ενδοφθάλμιοι φακοί είναι κατάλληλοι για όσους εκτίθενται συχνά στην ηλιακή ακτινοβολία. Το πρόσθετο φίλτρο που διαθέτουν απορροφά τις επιβλαβείς μπλε και ιώδεις ακτίνες του φάσματος του φωτός, προστατεύοντας έτσι τα ευαίσθητα νευρικά κύτταρα του αμφιβληστροειδή χιτώνα στο οπίσθιο τμήμα του οφθαλμού.
Οι ενδοφακοί με φίλτρο παρέχουν καλή ποιότητα εικόνας και ευαισθησία αντίθεσης. Συμβάλλουν επίσης στην μείωση του αισθήματος αντηλιάς. Αυτό το χαρακτηριστικό είναι σημαντικό και για όσους οδηγούν τη νύχτα.
Αυτοί οι ενδοφθάλμιοι φακοί διαθέτουν χαρακτηριστικό κίτρινο χρώμα, το οποίο όμως δεν είναι ορατό στο μάτι και δεν επηρεάζει την αντίληψη των χρωμάτων.
Δεν χρειάζεται αντικατάσταση
«Ο ενδοφακός που τοποθετείται κατά την χειρουργική επέμβαση για τον καταρράκτη, παραμένει μόνιμα εντός του οφθαλμού και δεν χρειάζεται αντικατάσταση. Η εξέλιξη της τεχνολογίας των ενδοφακών επιτρέπει πλέον τη διόρθωση και των αμετρωπιών που έχει ο ασθενής και στις οποίες συμπεριλαμβάνονται η μυωπία, η υπερμετρωπία, ο αστιγματισμός αλλά και η πρεσβυωπία», τονίζει ο κ. Καραμπάτσας.
Δεν είναι, όμως, όλες οι επεμβάσεις καταρράκτη ίδιες, ενώ κάθε ασθενής είναι διαφορετικός. Επομένως, «η επιλογή της κατάλληλης μεθόδου και κυρίως η επιλογή του κατάλληλου ενδοφακού είναι εξατομικευμένη. Η επιλογή αυτή πρέπει να είναι αποτέλεσμα εκτενούς συζήτησης με τον οφθαλμίατρο, στον οποίο θα εμπιστευθεί ο ασθενής την όρασή του», καταλήγει.
Φωτογραφία: iStock
