Μια πρωτοποριακή έρευνα για τον εντοπισμό και την απομόνωση των γηρασμένων κυττάρων, με επικεφαλής τον καθηγητή Ιατρικής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και του βρετανικού πανεπιστημίου Dundee, Βασίλη Γοργούλη, ανοίγει τον δρόμο για την εξατομικευμένη θεραπεία του καρκίνου.
Η κυτταρική γήρανση (cellular senescence) είναι ένας μηχανισμός απόκρισης των κυττάρων στο στρες και άλλα τοξικά και εν δυνάμει καρκινογόνα ερεθίσματα. Τα κύτταρα σταματούν να πολλαπλασιάζονται και αλλάζει το γονιδίωμά τους προκειμένου να μην περάσει στην επόμενη γενιά η βλάβη που έχει υποστεί το γενετικό υλικό του. Ωστόσο, σε ορισμένες περιπτώσεις τα κύτταρα αυτά δεν απομακρύνονται από τον οργανισμό και μπορούν εν δυνάμει να οδηγήσουν στη δημιουργία νεοπλασματικής νόσου ή άλλων ασθενειών, όπως αυτοάνοσα νοσήματα.
Κατά την πολύχρονη ερευνητική πορεία του, ο κ. Γοργούλης εστιάζει το ενδιαφέρον του στο θεμελιώδες ερώτημα πώς τα κύτταρα αντιδρούν σε ερεθίσματα που προκαλούν βλάβες στο γονιδίωμα.
Μέσα από προηγούμενες δημοσιεύσεις σε διεθνή επιστημονικά περιοδικά, όπως το Nature, το Science και το Cancer Cell, έχει παρουσιάσει μεταξύ άλλων το δυναμικό μοντέλο καρκινογένεσης, που έχει καθιερωθεί ως ένα από τα κύρια μοντέλα για την κατανόηση και θεραπεία του καρκίνου. Επίσης, με την έρευνά του έχει συμβάλει στην ανατροπή της άποψης ότι η κυτταρική γήρανση είναι μια μη αναστρέψιμη κατάσταση αδράνειας του κυττάρου και στην καθιέρωση της κυτταρικής γήρανσης ως θεμελιώδους χαρακτηριστικού του καρκίνου.
Η μελέτη
Στο επίκεντρο της πρόσφατης έρευνας που διεξήγε μαζί με τους συνεργάτες του τέθηκε ο προβληματισμός ότι μέχρι σήμερα τα γηρασμένα κύτταρα εντοπίζονταν μόνο στα βιοπαθολογικά εργαστήρια κατά την κυτταρική καλλιέργεια και δεν υπήρχε η δυνατότητα της απομόνωσής τους.
Ως απάντηση, η ομάδα των Ελλήνων ερευνητών δημιούργησε μια καινοτόμα χημική ένωση- αντιδραστήριο (GLF16) με τη βοήθεια της οποίας εντοπίζονται τα γηρασμένα κύτταρα απευθείας στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως και σε ζωντανούς ιστούς.
«Εφόσον εντοπίσουμε πού βρίσκεται η βλάβη με τα γηρασμένα κύτταρα, μπορούμε μετά να αναπτύξουμε τεχνολογία για να τα εξουδετερώσουμε και η εξουδετέρωσή τους γίνεται με μια ομάδα φαρμάκων που λέγονται σενολυτικά φάρμακα», εξηγεί ο Βασίλης Γοργούλης στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Μετά τη δημιουργία του αντιδραστηρίου, οι ερευνητές το ενσωμάτωσαν σε ένα νανοσωματίδιο, προκειμένου να το εισάγουν στον οργανισμό και αυτό να εντοπίσει τα γηρασμένα κύτταρα, μέσω της ουσίας λιποφουσκίνης που περιέχουν. Με τη μέθοδο αυτή οι ερευνητές κατάφεραν όχι μόνο τον εντοπισμό αλλά και την απομόνωση των γηρασμένων κυττάρων.
Αυτή η απομόνωση θα βοηθήσει στην καταστροφή τους χωρίς να επηρεάζονται τα υγιή κύτταρα. Έτσι, θα μπορεί να παρέχεται στον ασθενή εξατομικευμένη θεραπεία μειώνοντας τον κίνδυνο υποτροπών και παρενεργειών. Επόμενος ερευνητικός στόχος του κ. Γοργούλη και των συνεργατών του, «που θα είναι μεγάλη επανάσταση στο πεδίο», όπως εξηγεί ο ίδιος, είναι να συνδέσουν τα σενολυτικά φάρμακα με το αντιδραστήριο που συνέθεσαν, να τα ενσωματώσουν μέσα στο νανοσωματίδιο και να το χορηγήσουν στον ανθρώπινο οργανισμό, «ώστε να εντοπίσουμε και να καταστρέψουμε αυτές τις εστίες των γηρασμένων κυττάρων που έχουν άμεση σχέση με τη δυσλειτουργία του οργανισμού».
Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Molecular Cell».
