Έχετε πιθανότατα ακούσει ότι η βιταμίνη C προστατεύει από το κρυολόγημα ή ίσως το TikTok σάς έπεισε να πάρετε κάποιο συμπλήρωμα για να «υπερφορτίσετε» το ανοσοποιητικό σας σύστημα.
Το πρόβλημα είναι ότι αυτού του τύπου οι εντυπωσιακές υποσχέσεις και οι εύκολες λύσεις είναι απλώς αβάσιμες. Υπάρχουν πάρα πολλοί μύθοι γύρω από την ανοσία, όπως εξηγεί στο επιστημονικό περιοδικό New Scientist ο ανοσολόγος Daniel Davis από το Imperial College του Λονδίνου και συγγραφές του βιβλίου «Self Defence: A myth-busting guide to immune health».
Με κάθε νέα τεχνολογική πρόοδο – όπως η χρήση υπερανάλυσης μικροσκοπίας για την κατανόηση του πώς τα ανοσοκύτταρα αλληλεπιδρούν με τους στόχους τους – η πολυπλοκότητα του ανοσοποιητικού αποκαλύπτεται όλο και περισσότερο.
Αυτό όμως δεν είναι αποθαρρυντικό. Αντίθετα, όπως εξηγεί ο Davis, μας ενδυναμώνει: μας βοηθά να κατανοήσουμε τη σημασία του ανοσοποιητικού όχι μόνο για το σώμα αλλά και για την ψυχική υγεία, να αναγνωρίσουμε τις επιβλαβείς συνήθειες και να διακρίνουμε την επιστήμη από τις «μόδες» του διαδικτύου.
«Ενίσχυση του ανοσοποιητικού» – Μια προβληματική έννοια
Υπάρχουν πολλά προϊόντα που υπόσχονται να «ενισχύσουν» την άμυνα του οργανισμού. Αλλά το ανοσοποιητικό δεν είναι κάτι που απλά θες να «δυναμώσεις» γενικά. Αν το ενεργοποιήσεις αδιάκριτα, μπορεί να επιτεθεί στα ίδια σου τα κύτταρα – προκαλώντας αυτοάνοσα νοσήματα ή αλλεργίες. Η δράση του πρέπει να είναι ρυθμισμένη και ισορροπημένη.
Η ιδέα ότι μπορούμε να κάνουμε το ανοσοποιητικό μας «πιο έξυπνο» είναι επίσης υπεραπλουστευμένη. Το ανοσοποιητικό κάθε ανθρώπου είναι μοναδικό – σε γενετικό επίπεδο, είναι το πιο ξεχωριστό πράγμα πάνω μας. Άρα όταν μιλάμε για ανοσολογική υγεία, μπορούμε να βασιστούμε μόνο σε όσα έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν κατά μέσο όρο, αλλά αν θα βοηθήσουν συγκεκριμένα εσάς, είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί.
Ο ρόλος του τρόπου ζωής – Ποιο παράγοντας έχει τη μεγαλύτερη σημασία;
Ο πιο ξεκάθαρα επιβεβαιωμένος παράγοντας που επηρεάζει το ανοσοποιητικό είναι το μακροχρόνιο στρες. Αν και υπάρχουν στοιχεία για τη διατροφή, την άσκηση και το μικροβίωμα, είναι δύσκολο να αποδειχθεί αιτιώδης σχέση. Με το στρες όμως, καταλαβαίνουμε τι ακριβώς συμβαίνει σε μοριακό επίπεδο.
Όταν ο οργανισμός αντιλαμβάνεται απειλή, ενεργοποιείται ο μηχανισμός αντίδρασης «μάχης ή φυγής»: ο υποθάλαμος στέλνει σήμα στην υπόφυση και στα επινεφρίδια, τα οποία απελευθερώνουν κορτιζόλη και αδρεναλίνη. Αυτές οι ορμόνες μειώνουν προσωρινά τη δραστηριότητα του ανοσοποιητικού – κάτι φυσιολογικό. Αν όμως το στρες διαρκεί εβδομάδες ή μήνες, τα επίπεδα κορτιζόλης παραμένουν αυξημένα και αυτό αποδυναμώνει την άμυνα του οργανισμού.
Πώς το ξέρουμε; Αν μετρήσουμε την ικανότητα των ανοσοκυττάρων να σκοτώνουν ιικά ή καρκινικά κύτταρα στο εργαστήριο και προσθέσουμε κορτιζόλη, η αποτελεσματικότητα τους μειώνεται. Επιπλέον, άνθρωποι που βιώνουν χρόνιο στρες ανταποκρίνονται λιγότερο καλά στα εμβόλια και είναι πιο ευάλωτοι σε λοιμώξεις.
Υπάρχει τρόπος να μετρήσουμε τη βελτίωση του ανοσοποιητικού;
Η απάντηση στο εν λόγω ερώτημα, όπως τονίζει ο Daniel Davis είναι: «όχι εύκολα». Και εξηγεί: Ακόμα κι αν αλλάξετε συνήθειες για να μειώσετε το στρες, δεν υπάρχει εύκολος τρόπος να μετρηθεί άμεσα η αποτελεσματικότητα αυτής της αλλαγής. Στα νοσοκομεία χρησιμοποιείται ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων ως ένδειξη, αλλά αυτό είναι απλοϊκό. Υπάρχουν δεκάδες είδη ανοσοκυττάρων και, σε κάποιο βαθμό, κάθε κύτταρο του σώματος συμμετέχει στο ανοσοποιητικό σύστημα.
Να εμπιστευόμαστε τους «ειδικούς» του TikTok; Το παράδειγμα της βιταμίνης C
«Όχι αβασάνιστα», σημειώνει Daniel Davis. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο χυμός πορτοκάλι. Πολλοί πιστεύουν ότι βοηθά στο κρυολόγημα. Η ιδέα ξεκίνησε από τον βραβευμένο με δύο Νόμπελ Linus Pauling, ο οποίος το 1970 έγραψε το βιβλίο Vitamin C and the Common Cold. Το βιβλίο έγινε best s-r και η ζήτηση για βιταμίνη C εκτοξεύτηκε. Όμως, βασιζόταν σε επιλεκτικά δεδομένα και προσωπικές απόψεις.
Η πραγματικότητα είναι ότι η υψηλή λήψη βιταμίνης C δεν εμποδίζει την εμφάνιση κρυολογήματος. Υπάρχει μια μικρή μείωση στη διάρκεια των συμπτωμάτων (περίπου 8%), αλλά ακόμα και αυτό είναι αμφίβολο, γιατί όσοι παίρνουν συστηματικά συμπληρώματα, πιθανόν να προσέχουν και άλλους τομείς της ζωής τους. Οπότε δύσκολα μπορεί να γίνει διάκριση για τον κομβικό παράγοντα.
Το δίδαγμα; Ούτε οι πιο διάσημοι επιστήμονες δεν είναι αλάνθαστοι. Δεν αρκεί μία φωνή – αυτό που έχει σημασία είναι η επιστημονική συναίνεση.
Το ανοσοποιητικό και η ψυχική υγεία – Μια νέα κατεύθυνση
Οι δεσμοί μεταξύ ανοσοποιητικού, φλεγμονής και ψυχικής υγείας είναι ένα νέο, συναρπαστικό πεδίο. Η αρχική ένδειξη ήρθε από ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα που έπαιρναν αντιφλεγμονώδη φάρμακα και ανέφεραν βελτίωση στην ψυχολογία τους πριν βελτιωθούν τα σωματικά τους συμπτώματα.
Επιπλέον, άτομα με κάποιες ψυχικές διαταραχές έχουν υψηλότερα επίπεδα φλεγμονωδών δεικτών στο αίμα τους. Μια μελέτη έδειξε ότι παιδιά 9 ετών με αυξημένα επίπεδα της κυτταροκίνης IL-6 είχαν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν κατάθλιψη στα 18.
Σε πειραματόζωα, η ένεση IL-6 προκαλεί συμπεριφορές αντίστοιχες με κατάθλιψη – απομόνωση, απουσία εξερεύνησης, αδυναμία κοινωνικοποίησης. Ωστόσο, τα κοινά αντιφλεγμονώδη φάρμακα όπως η ασπιρίνη δεν βοηθούν στην κατάθλιψη. Δεν είναι σαφές ακόμα αν στοχευμένα φάρμακα (όπως αυτά που μπλοκάρουν κυτταροκίνες σε αυτοάνοσα νοσήματα) μπορούν να βοηθήσουν σε ψυχικές παθήσεις. Χρειάζεται περισσότερη έρευνα.
Το θετικό είναι ότι η ίδια η γνώση αποτελεί παράγοντα ενδυνάμωσης: το να γνωρίζει κανείς ότι μια ψυχική δυσκολία μπορεί να σχετίζεται με το ανοσοποιητικό, είναι σημαντικό βήμα.
Τελικά, τι μπορούμε να κάνουμε;
Δεν υπάρχουν μαγικές λύσεις. Η μείωση του χρόνιου στρες είναι ίσως το σημαντικότερο. Ο επαρκής ύπνος βοηθά. Το μικροβίωμα είναι κρίσιμο, αλλά δεν υπάρχει κάποια εγγυημένη λύση για τη βελτίωσή του. Και το βασικότερο: να αποδεχτούμε ότι όλα αυτά είναι πολύπλοκα.
Το ανοσοποιητικό σύστημα δεν είναι ένας διακόπτης που απλώς τον «ανεβάζουμε». Είναι ένας εξαιρετικά σύνθετος μηχανισμός που απαιτεί ισορροπία, και πάνω απ’ όλα, σεβασμό στη γνώση και όχι σε viral αναρτήσεις ή τάσεις μόδας στα social media.
[penci_related_posts title=”ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΑ:” number=”8″ style=”grid” align=”none” displayby=”cat” orderby=”random”]
