Πότε προκαλεί συμπτώματα, πότε χρειάζεται θεραπεία, ο ρόλος του PSA, της παχυσαρκίας, του καπνίσματος.
Ο καρκίνος του προστάτη είναι ο πιο συχνός καρκίνος στους άνδρες και η δεύτερη αιτία θανάτου από κακοήθη νόσο. Ωστόσο πολλά βασικά δεδομένα γι’ αυτόν δεν είναι ευρέως γνωστά.
Ο χειρουργός ουρολόγος δρ Ηρακλής Πούλιας, τ. διευθυντής Ουρολογικής Κλινικής Κοργιαλένειου Μπενάκειου Νοσοκομείο ΕΕΣ, τ. πρόεδρος Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας, διευθυντής Β’ Ουρολογικής Κλινικής Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ, εξηγεί τι πρέπει να γνωρίζουν όλοι οι άνδρες.
Δεν προκαλεί συμπτώματα στα αρχικά στάδια
Ο καρκίνος του προστάτη δεν προκαλεί συμπτώματα στα αρχικά στάδιά του. Για να εκδηλωθούν συμπτώματα συνήθως πρέπει να είναι προχωρημένος, δηλαδή να έχει μεγαλώσει αρκετά ώστε να πιέζει την ουρήθρα. Αυτό κατά κανόνα δεν συμβαίνει από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά σε βάθος πολλών ετών όταν ο καρκίνος δεν είναι επιθετικός. Αν όμως είναι επιθετικός, θα συμβεί πολύ νωρίτερα, ίσως και μέσα σε έναν χρόνο, εξηγεί ο κ. Πούλιας.
Γι’ αυτό τον λόγο είναι τόσο σημαντικός ο προσυμπτωματικός έλεγχος με PSA και δακτυλική εξέταση. Ο έλεγχος πρέπει να αρχίζει:
- Στην ηλικία των 45 ετών στους άνδρες χωρίς οικογενειακό ιστορικό της νόσου. Η συχνότητα του επανελέγχου καθορίζεται από τον ουρολόγο ιατρό
- Στην ηλικία των 40 ετών σε όσους έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου
Αν ο έλεγχος δείξει κάτι ύποπτο, θα ακολουθήσει πολυπαραμετρική μαγνητική προστάτη και ίσως βιοψία
Το PSA δεν είναι τέλεια εξέταση
Οι άνδρες πρέπει να γνωρίζουν ότι η μέτρηση του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) στο αίμα, δεν είναι τέλεια εξέταση. Και αυτό διότι κατ’ αρχάς, ο καρκίνος του προστάτη δεν είναι ο μόνος που αυξάνει το PSA. Η πρωτεΐνη αυτή αυξάνεται και σε καλοήθεις καταστάσεις (προστατίτιδα, καλοήθης υπερπλασία προστάτη).
Επιπλέον, το PSA δεν μπορεί να ξεχωρίσει τους επιθετικούς από τους βραδέως εξελισσόμενους όγκους. Επομένως, αποκαλύπτει και όγκους που δεν χρειάζονται θεραπεία.
Ωστόσο μεγάλες μελέτες σε Ευρώπη και ΗΠΑ έχουν δείξει πως όταν γίνεται τακτικά, μπορεί να μειώσει μακροπρόθεσμα κατά τουλάχιστον 20% τον κίνδυνο θανάτου από καρκίνο του προστάτη.
Ένας στους τρεις ασθενείς δεν χρειάζονται αμέσως θεραπεία
Ο επιθετικός καρκίνος του προστάτη που απαιτεί αμέσως, δίχως καθυστέρηση, ριζική θεραπεία για να μην απειλήσει τη ζωή, υπολογίζεται ότι αφορά το 15-30% των περιστατικών.
Στις υπόλοιπες περιπτώσεις οι όγκοι αναπτύσσονται με πιο αργό ρυθμό. Και κάποιοι δεν χρειάζονται καν θεραπεία.
Οι περιπτώσεις αυτές είναι πολλές. Στην πραγματικότητα, ο ένας στους τρεις άνδρες με καρκίνο του προστάτη δεν χρειάζονται θεραπεία, αλλά ενεργό παρακολούθηση. Αυτή συνίσταται σε μέτρηση του PSA και δακτυλική εξέταση συνήθως ανά εξάμηνο. Οι άνδρες αυτοί έχουν χαμηλού κινδύνου προστατικό καρκίνο, ο οποίος περιορίζεται μέσα στον προστατικό αδένα και είναι απίθανο να αναπτυχθεί ή να εξαπλωθεί.
«Η ενεργός παρακολούθηση είναι ένα πρόγραμμα τακτικών επαναληπτικών ελέγχων, με το οποίο αξιολογείται συστηματικά η κατάσταση του όγκου», εξηγεί ο κ. Πούλιας.
«Αν τυχόν δούμε ξαφνική αύξηση στα επίπεδα του PSA ή η δακτυλική εξέταση αποκαλύψει κάτι περίεργο στον όγκο, θα γίνει νέα πολυπαραμετρική μαγνητική ή βιοψία για να εξακριβωθεί εάν άλλαξε η βιολογία του όγκου και αναπτύσσεται πιο γρήγορα», προσθέτει. «Αν όντως συμβαίνει αυτό, σταματάμε την ενεργό παρακολούθηση και προτείνουμε θεραπεία».
Πόσο καιρό μπορεί να κάνει ενεργό παρακολούθηση ένας ασθενής; Εάν δεν υπάρξει αλλαγή στην κατάστασή του, επ’ αόριστον. Πολλοί άνδρες την συνεχίζουν επί 10 χρόνια ή περισσότερο. Ωστόσο πρέπει να τηρούν αυστηρά το πρόγραμμα των επανελέγχων που έχει καθοριστεί γι’ αυτούς.
Η ενεργός παρακολούθηση δεν επηρεάζει αρνητικά την επιβίωση, όταν γίνεται σε προσεκτικά επιλεγμένους ασθενείς. Αντιθέτως, πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι έχει την ίδια 15ετή επιβίωση με την ακτινοθεραπεία και την χειρουργική αφαίρεση του προστατικού καρκίνου.
Το κάπνισμα σαμποτάρει τη θεραπεία
Είτε πάντως γίνει θεραπεία για τον καρκίνο του προστάτη, είτε ενεργό παρακολούθηση, έχει μεγάλη σημασία η διακοπή του καπνίσματος. Έχει βρεθεί ότι ο καρκίνος του προστάτη έχει δυσμενέστερη πρόγνωση στους καπνιστές, διότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο:
- Εξάπλωσης του καρκίνου του προστάτη
- Υποτροπής της νόσου
- Θανάτου από αυτήν
Οι καπνιστές τείνουν επίσης να έχουν πιο επιθετικούς όγκους, παρουσιάζοντας:
- Πιο υψηλή βαθμολογία κατά Gleason ή/και
- Υψηλότερο PSA ή/και
- Πιο προχωρημένο στάδιο νόσου κατά τη διάγνωση
Τείνουν επίσης να αναπτύσσουν πιο σοβαρές παρενέργειες στις θεραπείες, ενώ μπορεί να έχουν πιο φτωχή ανταπόκριση στην ακτινοθεραπεία και την χειρουργική εκτομή του όγκου.
Μεγάλη ανάλυση που δημοσιεύθηκε το 2023 έδειξε ότι οι άνδρες που εξακολουθούν να καπνίζουν μετά τη διάγνωση της νόσου τους, έχουν κατά 42% υψηλότερο κίνδυνο θανάτου σε σύγκριση με τους μη καπνιστές.
Η παχυσαρκία παίζει ρόλο πριν και μετά τη διάγνωση
Την έκβαση του καρκίνου του προστάτη επιδεινώνει η παχυσαρκία. Τα περιττά κιλά αποτελούν επίσης παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη της συγκεκριμένης μορφής καρκίνου. Σχετίζονται όμως και με αυξημένο κίνδυνο θανάτου από αυτόν.
Αυτό οφείλεται στις αυξημένες πιθανότητες που υπάρχουν να είναι ο καρκίνος του προστάτη επιθετικός και ταχέως αναπτυσσόμενος. Η απώλεια βάρους φαίνεται να μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο.
«Οι βιολογικοί μηχανισμοί με τους οποίους το περίσσειο σωματικό βάρος εμπλέκεται στον καρκίνο του προστάτη δεν έχουν αποσαφηνιστεί πλήρως», λέει ο κ. Πούλιας. «Υπάρχουν όμως σημαντικά στοιχεία που συνδέουν το σωματικό λίπος με τη νόσο».
Μπορεί επίσης να εμπλέκονται τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης, οιστρογόνων, φλεγμονής ή οι μεταβολικές αλλαγές που συμβαίνουν όταν ένας άνδρας έχει πολλά περιττά κιλά. Μπορεί επίσης η παχυσαρκία να δημιουργεί ευνοϊκό μικροπεριβάλλον για την έναρξη του καρκίνου και την ανάπτυξη των κυττάρων του.
Σε κάθε περίπτωση, «μπορεί ο καρκίνος του προστάτη να είναι συνήθως αντιμετωπίσιμος και να έχει καλή πρόγνωση, αλλά η έγκαιρη διάγνωση έχει και σε αυτή την μορφή καρκίνου ζωτική σημασία», τονίζει ο ειδικός.
Εξίσου σημαντικές είναι και ορισμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής που θωρακίζουν την υγεία. Ο τακτικός έλεγχος με PSA, παρά τις ατέλειές του, μπορεί να σώσει ζωές. Το ίδιο και η πρόληψη ή θεραπεία της παχυσαρκίας και η διακοπή του καπνίσματος.
Info Σε όλο τον κόσμο, ο καρκίνος του προστάτη προσβάλλει ετησίως πάνω από 1,9 εκατομμύρια άνδρες και τουλάχιστον 360.000 ασθενείς χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους εξαιτίας του. Η συχνότητα και η θνησιμότητά του, όμως, αυξάνονται διαρκώς με τη γήρανση του πληθυσμού, παρά την πρόοδο στις θεραπείες. Έτσι, έως το 2040 υπολογίζεται ότι θα προσβάλλει ετησίως 2,3 εκατομμύρια άνδρες και θα προκαλεί 740.000 θανάτους. Στην Ελλάδα εκτιμάται ότι κάθε χρόνο ανιχνεύονται πάνω από 7.000 περιστατικά, ενώ το 2022 καταγράφηκαν 1.945 θάνατοι.
Φωτογραφία: iStock
