Εκτός από τους γενετικούς λόγους ευθύνονται και περιβαλλοντικοί, όπως και παράγοντες του τρόπου ζωής για την αύξηση στην ανδρική υπογονιμότητα.
Μυριάδες είναι τα προβλήματα που προκαλεί την αύξηση στην ανδρική υπογονιμότητα που παρατηρείται τις τελευταίες πέντε δεκαετίες παγκοσμίως.
Η φθίνουσα ποιότητα του σπερματοζωαρίου έχει συνέπειες στα ποσοστά γεννήσεων, την αναπαραγωγική υγεία και τη γενική υγεία των ανδρών. Επίσης, έχει κοινωνικές επεκτάσεις, αφού συχνά συνδέεται με την αρρενωπότητα.
Παράλληλα, έχει και ψυχολογικές επιπτώσεις: Με τη διάγνωση της υπογονιμότητας οι άνδρες βιώνουν αρχικά σοκ, θλίψη, πλήρη άρνηση, ανησυχία για το μέλλον σε ατομικό και οικογενειακό επίπεδο. Με τα χρόνια, η ψυχική υγεία επιδεινώνεται, παίρνοντας ακόμα και διαστάσεις κρίσης.
Τι φταίει; Μπορεί να αναχαιτιστεί ο ρυθμός έκπτωσης της ποιότητας του σπέρματος; Και αν ναι, με ποιον τρόπο;
«Η ποιότητα του σπέρματος μειώνεται σε όλο τον κόσμο, με αποτέλεσμα η υπογονιμότητα των ανδρών να συμβάλλει στο ήμισυ περίπου των περιπτώσεων αδυναμίας σύλληψης και απόκτησης απογόνων. Το πρόβλημα, ωστόσο, συζητείται ελάχιστα, συγκριτικά με τη γυναικεία υπογονιμότητα, εν μέρει λόγω των κοινωνικών και πολιτιστικών ταμπού. Το ποσοστό εκείνων που δημοσιοποιούν στο περιβάλλον τους το ζήτημα που αντιμετωπίζουν είναι μικρό, κυρίως επειδή φοβούνται τον στιγματισμό. Ακόμα λιγότεροι είναι εκείνοι που απευθύνονται σε ειδικούς επιστήμονες για την επίλυσή του», επισημαίνει ο Χειρουργός Ανδρολόγος Ουρολόγος δρ Αναστάσιος Λιβάνιος.
«Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ψυχολογικά και οργανικά προβλήματα ευθύνονται που ένα στα έξι ζευγάρια αναπαραγωγικής ηλικίας δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν. Αν σε αυτά προστεθούν και όσα επιλέγουν να μην αποκτήσουν παιδιά ή να μη μεγαλώσουν την οικογένειά τους όσο βρίσκονται σε γόνιμες ηλικίες αλλά αφότου αποκτήσουν οικονομική ευρωστία, τότε οι αρνητικές επιπτώσεις πολλαπλασιάζονται σε βάθος χρόνου. Σε περιοχές που οι γυναίκες δεν κάνουν περισσότερα από δύο παιδιά, ο πληθυσμός είναι αναπόφευκτο να συρρικνωθεί και να δημιουργήσει σοβαρές επιπτώσεις σε κάθε τομέα της δημόσιας ζωής.
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι η μείωση φαίνεται να επιταχύνεται και δεν γνωρίζουμε εάν θα μπορούσε αυτή η τάση να ανακοπεί και οι επιπτώσεις να αναστραφούν», σημειώνει.
Σύμφωνα με μια ανασκόπηση που δημοσιεύθηκε στο Human Reproduction Update, ο αριθμός των σπερματοζωαρίων μειώθηκε κατά μέσο όρο κατά 1,2% ετησίως μεταξύ 1973 και 2018, από 104 σε 49 εκατομμύρια/ml, ενώ από το έτος 2000 αυτός ο ρυθμός μείωσης επιταχύνθηκε σε περισσότερο από 2,6% ετησίως. Κάποιοι επιστήμονες έχουν εκφράσει ανησυχίες, μήπως σε μερικές δεκαετίες από σήμερα το ανθρώπινο είδος δεν μπορεί να αναπαραχθεί χωρίς υποβοήθηση.
Η ποιότητα του σπέρματος είναι ο αδιαμφισβήτητος λόγος της μείωσης της γονιμότητας των ανδρών. Στην υποχώρηση της αναπαραγωγικής υγείας των ανδρών συμβάλλει και η αυξανόμενη συχνότητα του καρκίνου των όρχεων και των συγγενών ανωμαλιών του ουρογεννητικού συστήματος.
Η κακή διατροφή και ο τρόπος ζωής
Η μείωση είναι πιο έντονη στις ανεπτυγμένες και βιομηχανικές χώρες, υποδεικνύοντας τους τροποποιήσιμους παράγοντες του τρόπου ζωής ως συμβάλλουσες αιτίες. Η κακή διατροφή, η παχυσαρκία το στρες, το αλκοόλ και το κάπνισμα/άτμισμα αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα αύξησης της υπογονιμότητας. Έχουν ενοχοποιηθεί, επίσης, τα φυτοφάρμακα, τα βαρέα μέταλλα, η ατμοσφαιρική ρύπανση και ενδεχομένως τα μικροπλαστικά.
Δυστυχώς, οι άνδρες δεν γνωρίζουν ότι εκτός από τους γενετικούς λόγους ευθύνονται και περιβαλλοντικοί, όπως και παράγοντες του τρόπου ζωής.
Ότι η διατροφή «σκοτώνει» το σπέρμα απέχει πολύ από τη σκέψη των ανδρών. Δεν γνωρίζουν ότι τα έτοιμα και πρόχειρα γεύματα ελάχιστα έχουν να προσθέσουν στην υγεία του σπέρματος, αφού στερούν από τον οργανισμό βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά. Εκτός από ότι δεν του προσφέρουν τα απαραίτητα μικροθρεπτικά συστατικά, οδηγούν σε παχυσαρκία, η οποία επηρεάζει αρνητικά το ανδρικό αναπαραγωγικό δυναμικό όχι μόνο μειώνοντας την ποιότητα του σπέρματος, αλλά και μεταβάλλοντας τη φυσική και μοριακή δομή των γεννητικών κυττάρων στους όρχεις και τελικά το σπέρμα.
Πρόσφατα δεδομένα έδειξαν ότι η ανδρική παχυσαρκία βλάπτει επίσης τη μεταβολική και αναπαραγωγική υγεία των απογόνων, υποδηλώνοντας ότι μέσω του σπέρματος η υγεία του πατέρα επηρεάζει την επόμενη γενιά.
Το κάπνισμα είναι άλλος ένας επιβαρυντικός παράγοντας, αφού αποδεδειγμένα επηρεάζει τη συγκέντρωση, την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων.
Εκτός από την έκθεση σε φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα που εδώ και χρόνια έχουν κατηγορηθεί για την έκπτωση της ποιότητας του σπέρματος, πρόσφατες έρευνες βρήκαν ότι και τα μικροπλαστικά (που εντόπισαν σε ανθρώπινους όρχεις) ίσως έχουν μερίδιο ευθύνης. Οι ερευνητές εξακολουθούν να αναζητούν την απάντηση στο ερώτημα εάν αυτή η ανακάλυψη μπορεί να συνδέεται με τη μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων.
Το αλκοόλ έχει συσχετιστεί με σεξουαλική δυσλειτουργία και η έρευνα δείχνει ότι μπορεί να μειώσει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων και την ποιότητα του σπέρματος – η καθημερινή κατανάλωση συνδέεται με μειωμένο όγκο και μορφολογία σπέρματος. Η πολύ συχνή δε κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να συμβάλει στην αύξηση βάρους, επηρεάζοντας έμμεσα τη γονιμότητα.
Θεραπευτικές παρεμβάσεις
«Η έρευνα δείχνει ότι η ποιότητα του σπέρματος και τα επίπεδα της τεστοστερόνης μειώνονται, ενώ παράλληλα αυξάνονται τα ποσοστά στυτικής δυσλειτουργίας και κακοηθειών.
Παρόλα αυτά μικρές παρεμβάσεις θα μπορούσαν να διατηρήσουν και να βελτιώσουν αυτούς τους παράγοντες υπογονιμότητας. Υπάρχουν θεραπείες που βοηθούν στην αύξηση της γονιμότητας, όταν η δυσκολία σύλληψης προκαλείται από ορμονικούς λόγους, σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα και ανατομικά προβλήματα.
Τεχνικές υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, όπως οι μέθοδοι GIFT και ZIFT, μπορούν να πραγματοποιήσουν την επιθυμία απόκτησης απογόνων στους άνδρες με ήπια υπογονιμότητα», σημειώνει ο δρ Λιβάνιος και καταλήγει «Το σπερματοζωάριο είναι ένα μικροσκοπικό θαύμα. Αξίζει να το προστατεύσουμε», καταλήγει.
Φωτογραφία iStock
