Γιατί οι άνθρωποι υπνοβατούν; Αιτίες, κίνδυνοι και αντιμετώπιση

Η υπνοβασία είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα άτομο συμπεριφέρεται σαν να είναι ξύπνιο, ενώ βρίσκεται σε βαθύ ύπνο.

Κατά τη διάρκεια της υπνοβασίας, το άτομο μπορεί να περπατήσει, να μιλήσει ακόμα και να εκτελέσει καθημερινές περίπλοκες δραστηριότητες, χωρίς να έχει επίγνωση αυτών των πράξεων. Μπορεί να προκληθεί από άγχος, έλλειψη ύπνου, ορισμένες παθήσεις και φαρμακευτική αγωγή.

Τι συμβαίνει κατά τη διάρκεια της υπνοβασίας;

Οι άνθρωποι περνούν από διάφορα στάδια ύπνου. Σύμφωνα με το Very Well Health, η υπνοβασία, όπως και άλλες διαταραχές του ύπνου, συμβαίνει όταν ξυπνούν μερικώς από τον ύπνο μη ταχείας κίνησης ματιών (NREM).

Αυτό συμβαίνει συνήθως μέσα σε 1 έως 2 ώρες από την έναρξη του ύπνου. Τα περισσότερα επεισόδια διαρκούν 5 έως 10 λεπτά, αλλά κάποια μπορεί να διαρκέσουν έως και 30 λεπτά ή περισσότερο.

Έρευνες υποδεικνύουν ότι η υπνοβασία περιλαμβάνει αλλαγές στις εγκεφαλικές διαδικασίες που επηρεάζουν τον χώρο μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης. Κατά την υπνοβασία, οι μετωπικές περιοχές του εγκεφάλου βρίσκονται σε κατάσταση ύπνου, αλλά υπάρχει ακόμη δραστηριότητα σχετική με την εγρήγορση στις κινητικές περιοχές.

Ενώ το άτομο μπορεί να κινηθεί, οι αισθητηριακές αντιλήψεις δεν λειτουργούν πλήρως και οι αντιδράσεις είναι μηδαμινές στις όψεις, τις μυρωδιές, τους ήχους ή τον πόνο.

Αιτίες υπνοβασίας

Η υπνοβασία μπορεί να είναι και κληρονομική. Έρευνες υποδεικνύουν ότι ένας συνδυασμός γενετικής προδιάθεσης και περιβαλλοντικών παραγόντων μπορεί να προκαλέσει υπνοβασία. Ωστόσο, η αιτία δεν είναι πάντα ξεκάθαρη.

Φάρμακα. Κοινά αίτια υπνοβασίας είναι ουσίες όπως το αλκοόλ και ορισμένα φάρμακα, όπως αυτά για την αϋπνία (Ambien, Lunesta, Sonata), οι βενζοδιαζεπίνες, τα αντικαταθλιπτικά, το λίθιο και τα άτυπα αντιψυχωσικά (quetiapine, lurasidone, olanzapine, aripiprazole).

Άγχος. Το άγχος είναι από τους κύριους παράγοντες που προκαλούν υπνοβασία στους ενήλικες και η διαχείρισή του μπορεί να μειώσει την πιθανότητά της.

Έλλειψη ύπνου. Η έλλειψη ύπνου, ο ακανόνιστος ύπνος και η κόπωση μπορούν επίσης να προκαλέσουν υπνοβασία. Έρευνες δείχνουν ότι η έλλειψη ύπνου αυξάνει την πιθανότητα και την πολυπλοκότητα των επεισοδίων υπνοβασίας.

Ημικρανία. Οι ημικρανίες, ιδιαίτερα αυτές με αύρα, και οι διαταραχές του ύπνου, όπως η υπνοβασία, φαίνεται πως συχνά συνυπάρχουν. Η σύνδεση αυτή μπορεί να σχετίζεται με κοινές ανατομικές οδούς.

Πυρετός. Ο πυρετός, ιδιαίτερα στα παιδιά, μπορεί να προκαλέσει υπνοβασία και να μειώσει τον συνολικό χρόνο του ύπνου REM.

Διαταραχές αναπνοής. Η υπνοβασία είναι πιο συχνή σε άτομα με αποφρακτική υπνική άπνοια, μια κατάσταση στην οποία η αναπνοή διακόπτεται επανειλημμένα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Αυτό μπορεί να έχει να κάνει με τη διακοπή του ύπνου και την παροχή οξυγόνου στον εγκέφαλο, αλλά η ακριβής σχέση είναι ασαφής. Σε ορισμένες περιπτώσεις, η λήψη θεραπείας για την υπνική άπνοια έχει ως αποτέλεσμα λιγότερα συμβάντα υπνοβασίας.

Νόσος του Πάρκινσον. Σύμφωνα με έρευνες, περίπου το 10% των ατόμων με νόσο του Πάρκινσον εμφανίζουν υπνοβασία. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο νευροεκφυλισμό που σχετίζεται με τη νόσο και επηρεάζει τη ρύθμιση της αφύπνισης κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών. Το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών προκαλεί μια ακατανίκητη επιθυμία να κινείτε τα πόδια, ειδικά τη νύχτα, και μπορεί να προκαλέσει αφυπνίσεις με σοβαρές διακοπές ύπνου, προκαλώντας υπνοβασία.

Πώς να αναγνωρίσετε την υπνοβασία

Ορισμένα κοινά σημάδια υπνοβασίας περιλαμβάνουν:

• ανοιχτά μάτια, αλλά κενή ματιά και έλλειψη αναγνώρισης προσώπων,
• ομιλία ή απαντήσεις με ασυνάρτητα λόγια,
• παράξενη συμπεριφορά, όπως ούρηση σε περίεργα μέρη, προετοιμασία φαγητού στη μέση της νύχτας ή έξοδος από το σπίτι με πιτζάμες,
• παράξενες ή επιθετικές αντιδράσεις όταν προσπαθείτε να τους ξυπνήσετε.

Οι υπνοβάτες συνήθως δεν θυμούνται τι συνέβη.

Είναι επικίνδυνη η υπνοβασία;

Η κακή ποιότητα ύπνου επηρεάζει τη λειτουργία του ατόμου την επόμενη ημέρα. Κατά τη διάρκεια της υπνοβασίας, καθώς το υποκείμενο έχει μειωμένη αντίληψη και κρίση, υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού από πτώση ή από μια σειρά άλλων ενεργειών και αντικειμένων. Οι υπνοβάτες μπορεί επίσης να βάλουν τον εαυτό τους σε απειλητικές καταστάσεις, όπως για παράδειγμα το μαγείρεμα.

Είναι σημαντικό να δημιουργήσετε ένα ασφαλές περιβάλλον για τους υπνοβάτες, απομακρύνοντας τυχόν κινδύνους. Ξυπνήστε τους απαλά αν χρειάζεται ή οδηγήστε τους πίσω στο κρεβάτι.

Πώς αντιμετωπίζεται και πότε να επικοινωνήσετε με γιατρό

Η υπνοβασία μπορεί να επιλυθεί από μόνη της, ιδιαίτερα στα παιδιά. Στους ενήλικες, οι περισσότεροι δεν χρειάζονται ειδική θεραπεία για την υπνοβασία.

Συνήθως η υπνοβασία δεν απαιτεί θεραπεία από μόνη της, καθώς σχετίζεται με διαταραχή ή φαρμακευτική αγωγή. Οπότε η διάγνωση και η θεραπεία της υποκείμενης κατάστασης βοηθάει και στην αντιμετώπιση της υπνοβασίας.

Επικοινωνήστε με έναν επαγγελματία υγείας αν:

• η υπνοβασία συμβαίνει τακτικά,
• περιλαμβάνει επικίνδυνες συμπεριφορές,
• αισθάνεστε μεγάλη υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας ή έχετε άλλα ενοχλητικά συμπτώματα.