Μόνο τέσσερα στα δέκα κορίτσια έχει κάνει στην Ελλάδα το σωτήριο αντικαρκινικό εμβόλιο κατά του HPV, του ιού των ανθρωπίνων θηλωμάτων στελέχη του οποίου ενοχοποιούνται για την πρόκληση εννέα συχνών μορφών καρκίνου.
Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) είναι ένας DNA ιός, που έχει την ιδιότητα να πολλαπλασιάζεται στις επιφάνειες του ανθρωπίνου σώματος και ενίοτε να προκαλεί ποικίλες βλάβες. Μέχρι σήμερα, έχουν περιγραφεί πάνω από 150 διαφορετικά στελέχη του. Οι περισσότεροι τύποι μπορούν να προσβάλουν το δέρμα και να προκαλέσουν τα κοινά δερματικά κονδυλώματα (μυρμηγκιές), ενώ περίπου 40 από αυτούς έχουν τη δυνατότητα να προσβάλουν και το επιθήλιο των βλεννογόνων (εσωτερικές επιφάνειες). Από τους 40 αυτούς τύπους του ιού HPV, κάποιοι είναι δυνητικά ογκογόνοι και κάποιοι άλλοι μπορούν να προκαλέσουν καλοήθη νοσήματα, όπως τα γεννητικά κονδυλώματα.
HPV: Ο συχνότερος σεξουαλικά μεταδιδόμενος λοιμογόνος παράγοντας
Κυριότερος, αλλά όχι αποκλειστικός τρόπος μετάδοσης στελεχών του HPV που έχουν τη δυνατότητα να προσβάλουν βλεννογόνους, είναι η σεξουαλική επαφή. Μπορεί να μεταδοθεί από άντρα σε γυναίκα, από άντρα σε άντρα και από γυναίκα σε γυναίκα. H επαφή και μόνο των εξωτερικών γεννητικών οργάνων είναι αρκετή για τη μετάδοσή του ιού HPV. Επίσης, μπορεί να μεταδοθεί ακόμη και με τη χρήση προφυλακτικού (το οποίο μειώνει αλλά δεν εξαλείφει την πιθανότητα μετάδοσης), καθώς η μόλυνση μπορεί να προκληθεί και μέσω της απλής επαφής με το δέρμα. Η μετάδοση του ιού HPV μέσω στοματικής σεξουαλικής επαφής είναι επίσης δυνατή.
Ο ιός HPV αποτελεί σήμερα το συχνότερο σεξουαλικά μεταδιδόμενο λοιμογόνο παράγοντα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο οργανισμός μπορεί να αντιμετωπίζει και να εξαλείφει από μόνος του μια λοίμωξη από το συγκεκριμένο ιό. Επίμονες όμως λοιμώξεις μπορεί να οδηγήσουν, είτε στην εμφάνιση προκαρκινικών αλλοιώσεων και διαφόρων τύπων καρκίνου, με συχνότερη μορφή τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, είτε στην εμφάνιση γεννητικών κονδυλωμάτων.
Σύμφωνα με το παρατηρητήριο για τον καρκίνο (GLOBOCAN) του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αποτελεί τον τέταρτο πιο συχνό καρκίνο παγκοσμίως σε γυναίκες, ενώ σε Ελλάδα και Ευρώπη αποτελεί το δεύτερο πιο συχνό καρκίνο σε γυναίκες 15-44 ετών.
Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, η συχνότητα εμφάνισης των κονδυλωμάτων στην Ελλάδα είναι υψηλή και φαίνεται να αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Στο τμήμα Σεξουαλικώς Μεταδιδομένων Νοσημάτων του νοσοκομείου «Ανδρέας Συγγρός», ο αριθμός των ασθενών που προσήλθαν με κονδυλώματα σχεδόν διπλασιάστηκε κατά την εξαετία 2006-2011. Στο αντίστοιχο διάστημα, μελέτες από τη Σουηδία και την Αυστραλία δείχνουν ωστόσο, μείωση της επίπτωσης των κονδυλωμάτων σε έφηβες και νεαρές ενήλικες γυναίκες από το 2007 και μετά, κυρίως λόγω του συστηματικά εφαρμοζόμενου εμβολιασμού κατά της HPV λοίμωξης στις χώρες αυτές.
Έλλειμμα ενημέρωσης για το εμβόλιο και τον HPV
Κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου με αφορμή την εκστρατεία ενημέρωσης «Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας; #VAZOUME_TELOS – Ενημερώσου για τον ιό HPV!» ο καθηγητής Μαιευτικής-Γυναικολογίας στο ΑΠΘ, Θεόδωρος Αγοραστός, ανέφερε ότι «αν και το εμβόλιο κατά του ιού HPV είναι διαθέσιμο δωρεάν στα κορίτσια ηλικίας 11-18 ετών, μόνο ένα στα τέσσερα έχουν εμβολιαστεί στη χώρα μας», αποδίδοντας το χαμηλό επίπεδο εμβολιασμού τόσο στον συντηρητισμό της ελληνικής κοινωνίας όσο και στον δισταγμό των παιδιάτρων να συστήσουν ένα εμβόλιο που έχει συνδεθεί με την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας στην εφηβεία.
Εξάλλου σε διαδικτυακή έρευνα στην οποία πήραν μέρος συνολικά 15.000 ενήλικες (16-60 ετών) από δέκα ευρωπαϊκές χώρες, την περίοδο 7-21 Ιανουαρίου 2019, με τη συμμετοχή 1.000 Ελλήνων (αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού) από όλες τις περιφέρειες της χώρας (ηπειρωτική και νησιωτική) και στο ερώτημα «τι σας εμποδίζει να εμβολιάσετε το παιδί σας κατά του ιού HPV», το 39% απάντησε ότι δεν τους είχε κάνει αναφορά στο θέμα ο παιδίατρος, καταδεικνύοντας είτε το έλλειμμα ενημέρωσης των επαγγελματιών υγείας για την αξία του εμβολίου, είτε επειδή μπορεί να θεωρείται ταμπού. Ένα 13% των συμμετεχόντων απάντησε ότι δεν γνώριζαν κάποιο άτομο που να έχει νοσήσει από καρκίνο εξαιτίας του HPV, το 12% είπε ότι δεν θεωρούσε πιθανό να κολλήσει τον ιό, το 11% προτιμούσε να αφήσει στο παιδί να πάρει την απόφαση για τον εμβολιασμό όταν αυτό θα μεγάλωνε, το 10% δεν γνώριζε ότι ο HPV μπορεί να προκαλέσει πρωκτικό καρκίνο, ένα άλλο 10% δεν γνώριζε ότι και τα αγόρια μπορούν να νοσήσουν από καρκίνο λόγω του ιού, ένα ακόμα 10% δήλωσε αντίθετο με τα εμβόλια γενικώς, ένα άλλο 10% είπε ότι δε τους το είχε συστήσει ο παιδίατρος και τέλος ένα 8% δεν γνώριζε ότι υπήρχε εμβόλιο κατά του HPV.
Σωτήριος ο εμβολιασμός
Όμως, σύμφωνα με επιδημιολογικά δεδομένα του 2017, παγκοσμίως o ιός HPV είναι υπεύθυνος για 556.000 περιπτώσεις καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, του κόλπου και του αιδοίου, 48.000 καρκίνους του πέους και του πρωκτού και 29.000 καρκίνους του στοματοφάρυγγα. Δηλαδή, οι 54.000 περιπτώσεις καρκίνου από τις συνολικά 630.000 (80.000 στην Ευρώπη) αφορούσαν άνδρες.
Αλλά «το 9δύναμο εμβόλιο κατά του ιού HPV προσφέρει 90% προστασία στα άτομα που εμβολιάζονται εγκαίρως, δηλαδή πριν την έκθεσή τους στον ιό και την έναρξη της σεξουαλικής τους ζωής και σε χώρες με γενικευμένη χρήση του εμβολίου, όπως η Αυστραλία, εκτιμάται ότι σε δέκα χρόνια θα έχει εξαλειφθεί ο ιός», σημείωσε ο κ. Αγοραστός.
Τo 9δύναμο εμβόλιο (προφυλάσσει μέχρι και από εννέα τύπους του HPV: 16, 18, 31, 33, 45, 52, 58, 6 και 11) που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στην Ελλάδα και ενσωματώθηκε στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού, γίνεται δωρεάν σε κορίτσια ηλικίας 11-18 ετών και σε ομάδες υψηλού κινδύνου (γυναίκες σε ανοσοκαταστολή και σε άνδρες που έχουν σεξουαλικές σχέσεις με άλλους άνδρες). Οι 9 τύποι, για τους οποίους έχει ένδειξη το εμβόλιο, ενοχοποιούνται για το 90% περίπου των περιστατικών του καρκίνου τραχήλου μήτρας, για το 82% των σχετιζόμενων με τον HPV προκαρκινικών αλλοιώσεων υψηλού βαθμού της πρωκτογεννητικής περιοχής και για το 90% των γεννητικών κονδυλωμάτων.
Το εμβόλιο γίνεται σε δύο δόσεις με μεσοδιάστημα έξι μηνών στην ηλικιακή ομάδα των 11-15 ετών. Εφόσον η έναρξη του εμβολιασμού γίνει μετά το 15ο έτος, τότε χορηγούνται τρεις δόσεις.
Μελέτες έχουν τεκμηριώσει ότι το εμβόλιο είναι αποτελεσματικό και μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του τραχήλου της μήτρας και σε μεγαλύτερες γυναίκες, ανεξαρτήτως αν έχουν ήδη μολυνθεί ή όχι από τον ιό HPV, «γι’ αυτό και όλοι οι διεθνείς φορείς σε Ευρώπη και Αμερική συμφωνούν και συστήνουν το εμβόλιο σε όλες τις γυναίκες μέχρι την ηλικία των 45 ετών», σημείωσε ο κ. Αγοραστός.
Απαντώντας ο καθηγητής στο τετριμμένο ερώτημα περί παρενεργειών του εν λόγω εμβολίου ξεκαθάρισε ότι «μέχρι σήμερα, έχουν χορηγηθεί πάνω από 320 εκατομμύρια δόσεις των εμβολίων έναντι του HPV, παγκοσμίως. Στην Ελλάδα έχουν χορηγηθεί μέχρι το τέλος του Απρίλη 2018 πάνω από 1,7 εκατομμύρια δόσεις. Τα εμβόλια ενάντια του HPV, όπως και κάθε άλλο φαρμακευτικό προϊόν, ενδέχεται να παρουσιάσουν σε κάποιους ανθρώπους ανεπιθύμητες ενέργειες. Όπως διαπιστώνεται και από το αμερικανικό CDC , μετά από αξιολόγηση των αποτελεσμάτων πλήθους μελετών, οι περισσότερες από τις ανεπιθύμητες ενέργειες των HPV εμβολίων είναι μετρίου βαθμού και υποχωρούν από μόνες τους χωρίς να χρειάζεται ιατρική παρέμβαση».
Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας; #VAZOUME_TELOS
Η κυρία Πασακοπούλου Αναστασία, πρόεδρος του Ομίλου Εθελοντών κατά του Καρκίνου «Αγκαλιάζω», υπό την αιγίδα του οποίου τελεί η ενημερωτική εκστρατεία «Καρκίνος του Τραχήλου της Μήτρας; #VAZOUME_TELOS – Ενημερώσου για τον ιό HPV!» υπενθύμισε ότι ο εμβολιασμός είναι ο καλύτερος τρόπος προστασίας της υγείας όλων μας «και γι’ αυτό συμπράττουμε σε αυτή τη στοχευμένη ενέργεια με στόχο όλα τα νεαρά κορίτσια να εμβολιαστούν εγκαίρως κατά του ιού HPV».
Η καμπάνια πέραν του ιστότοπου hpvirus.gr όπου υπάρχει αναλυτική πληροφόρηση για τον ιό HPV και το εμβόλιο, περιλαμβάνει και ένα εγκεκριμένο από το υπουργείο Παιδείας εκπαιδευτικό πρόγραμμα για μαθητές Γ’ Γυμνασίου και Λυκείου, αρχικά σε σχολεία της Αττικής και βαθμιαία πανελλαδικά, με στόχο την πλήρη ενημέρωση των μαθητών για τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων και τους τρόπους προστασίας από αυτόν.