Τα στοιχεία για την πανδημία της COVID-19 είναι αποκαλυπτικά: περισσότερα από 650 εκατ. κρούσματα παγκοσμίως με τα μισά -περί τα 360 εκατ. σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ)- να αναφέρονται το 2022. Το νέος έτος, ο κορωνοϊός μας συστήνει την υποπαραλλαγή του XBB.1.5 με το προσωνύμιο «Κράκεν» που, αν επιβεβαιωθούν οι φόβοι των επιστημόνων για ταχεία εξάπλωση ικανή να ξεπεράσει τα άλλα στελέχη της Omicron, θα μπορούσε να εκτινάξει τον συνολικό αριθμό κρουσμάτων πέρα από το το 1 δις. Είναι λόγος να χάσουμε τον ύπνο μας;
Καταστροφολογικές σκέψεις ή όχι, με αγωνία ή απάθεια για την επόμενη ημέρα, η εμπειρία έχει δείξει ότι οι επιπτώσεις της λοίμωξης και της βασικής της «επίμονης» επιπλοκής, της Long Covid, στη σωματική και ψυχική υγεία καθώς και την εγκεφαλική λειτουργία εκτείνονται πέρα από χαρακτηριστικά της προσωπικότητας. Αυτό τουλάχιστον ισχύει για το συχνότερο σύμπτωμα της Long Covid, τις διαταραχές του ύπνου, μεταξύ των οποίων η αϋπνία, ο ανήσυχος και μη χαλαρωτικός ύπνος, η εγκεφαλική σύγχυση και το διαρκές αίσθημα κόπωσης.
Με το αποτύπωμα της νόσησης στον ύπνο και τα όνειρα καταπιάνονται σε πρόσφατο άρθρο τους στο Converstation οι Jakke Tamminen και Rebecca Crowley, Λέκτορας και υποψήφια Διδάκτωρ αντίστοιχα στο Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου Royal Holloway στο Λονδίνο, παρουσιάζοντας και εξηγώντας τα διαθέσιμα επιστημονικά δεδομένα καθώς και συμβουλές πρόληψης και ανακούφισης των συμπτωμάτων.
Τι δείχνουν οι μελέτες
Για όσους δεν αναρρώσουν πλήρως αλλά εκδηλώσουν τα μακροχρόνια συμπτώματα της Long Covid (ή post-covid σύνδρομο) ο κίνδυνος προβλημάτων ύπνου είναι σημαντικός. Σύμφωνα με τα επιστημονικά στοιχεία:
- το 52% των ατόμων που μολύνθηκαν από κορωνοϊό υποφέρουν από διαταραχές ύπνου κατά τη διάρκεια της νόσου (μετα-ανάλυση όλων των διαθέσιμων μελετών, Sleep Medicine Reviews, 2022)
- το 26% των ατόμων που εισήχθησαν στο νοσοκομείο με COVID εμφάνισαν συμπτώματα αϋπνίας δύο εβδομάδες μετά το εξιτήριο (μελέτη από την Κίνα, Sleep Medicine, 2022)
- τα προβλήματα ύπνου ήταν πιθανότερα σε άτομα με λοίμωξη από SARS-CoV-2 έναντι όσων δεν μολύνθηκαν, ακόμη και έναν μήνα μετά το θετικό τεστ (μελέτη στις ΗΠΑ, Frontiers in Public Health, 2022)
- το 80% σχεδόν από του 3.000 συμμετέχοντες μελέτης ανέφεραν προβλήματα ύπνου και κυρίως αϋπνίας (στο eClinicalMedicine του Lancet, 2021)
- Οι συμμετέχοντες με Long Covid είχαν συντομότερο συνολικό και βαθύ ύπνο συγκριτικά με όσους δεν είχαν μολυνθεί (Journal of Medical Internet Research, 2022).
Οι Tamminen και Crowley επισημαίνουν ότι η στέρηση ύπνου εξασθενίζει τη συγκέντρωση και τη μνήμη, ευθύνεται επί το πλείστον για την «ομίχλη εγκεφάλου» κατά τη διάρκεια της νόσησης ή/και μετά την ανάρρωση και καθιστά ευάλωτο το ανοσοποιητικό σύστημα.
Οι ένοχοι παράγοντες
Πρόσφατη ανασκόπηση συνοψίζει τις τρεις ομάδες παραγόντων που εξηγούν τη σχέση λοίμωξη – ύπνου:
- Οργανικοί παράγοντες. COVID-19 μπορεί να έχει άμεσο αντίκτυπο στον εγκέφαλο, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών που ελέγχουν την κατάσταση αφύπνισης και ύπνου, με πιθανή εξήγηση την προσβολή του κεντρικού νευρικού συστήματος από τον ιό και την εμπλοκή του στην αιμάτωση του εγκεφάλου. Τα τυπικά συμπτώματα έπειτα όπως πυρετός, βήχας και δύσπνοια διαταράσσουν επίσης τον ύπνο.
- Ψυχολογικοί παράγοντες. Η κακή ψυχική υγεία μπορεί να αποτελεί αιτία και συνέπεια του προβληματικού ύπνου. Η λοίμωξη Covid έχει συνδεθεί με κατάθλιψη και άγχος, καταστάσεις που συνδέονται με χειρότερο ύπνο.
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες. Οι νοσηλευόμενοι ασθενείς με COVID μπορεί να αντιμετωπίσουν πρόσθετες δυσκολίες στα συνωστισμένα νοσοκομειακά περιβάλλοντα όπου ο ύπνος διαταράσσεται συχνά από τον θόρυβο, τη θεραπεία και τους άλλους ασθενείς.
Το αποτύπωμα στα όνειρα
Οι εφιάλτες επισκέπτονται συχνότερα όσους νόσησαν με κορωνοϊό, σύμφωνα με τα στοιχεία της Διεθνούς Μελέτης για τον Ύπνο στην COVID-19 από 14 χώρες. Οι επιστήμονες υπογραμμίζουν ότι δεν σημειωνόταν διαφορές προ πανδημίας, ενώ για το φαινόμενο επικαλούνται ξανά την ψυχική υγεία, με τα ευρήματα να δείχνουν ότι η ομάδα των ασθενών Covid είχαν περισσότερα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης.
Οκτώ πολύτιμα tips
Πέρα από την ψυχοθεραπεία για την καταπολέμηση των συμπτωμάτων από την ψυχική σφαίρα, οι ερευνητές παραθέτουν τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Γνωσιακής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπεία της Αϋπνίας για καλύτερο ύπνο που περιλαμβάνουν:
- ένα τακτικό πρόγραμμα ύπνου-αφύπνισης
- περιορισμό των σκέψεων που πυροδοτούν άγχος σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας
- χρήση του κρεβατιού μόνο για ύπνο και σεξ
- ύπνο και αφύπνιση όταν νιώθουμε ότι τα έχουμε ανάγκη
- επικοινωνία των συναισθημάτων στρες και άγχους στην οικογένεια και τους φίλους
- λιγότερο φως στο υπνοδωμάτιο
- τακτική γυμναστική υπό το φως του ήλιου
- αποχή από το φαγητό κοντά στην ώρα του ύπνου.
Διαβάστε επίσης:
Κορωνοϊός: Η αόρατη επιπλοκή που απειλεί όσους υποφέρουν από Long Covid
Ύπνος: 7 στους 10 επιλέγουν να κοιμούνται με αυτό τον τρόπο και είναι κερδισμένοι
Περνούν 15′ και δεν έχετε κοιμηθεί; 7 τρόποι για να σας πάρει ο ύπνος